De Toekomst van Turkije in een Post-Assad Syrië

De weg vooruit voor Turkije in een post-Assad Syrië

Uitdagingen en kansen wachten Ankara terwijl de buurland zich opnieuw uitvindt na tientallen jaren dictatuur. De situatie in Syrië blijft complex en fragiel, en de rol van Turkije in het vormgeven van de toekomst van het land heeft steeds meer aandacht gekregen.

Vanaf 2011, toen de Syrische opstanden begonnen, tot de uiteindelijke val van het regime van Bashar al-Assad op 8 december 2024, is Turkije vooropgelopen in militaire, diplomatieke en humanitaire inspanningen om de instabiliteit langs zijn zuidelijke grens te beheersen.

Met de val van al-Assad en de afwezigheid van de steun van Iran en Rusland, staat Turkije voor een nieuw hoofdstuk in zijn Syrië-strategie, wat een herberekening van zijn doelen en zorgen vereist.

De eenheid van Syrië

Ankara heeft zijn steun voor de nieuwe Syrische leiding uitgesproken, met hooggeplaatste bezoeken van figuren zoals Ibrahim Kalin, directeur van de Nationale Inlichtingendienst, en minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan, die een warme ontvangst kreeg van de commandant van de nieuwe administratie, Ahmed al-Sharaa.

De Turkse regering stelt dat de politieke stabiliteit van Turkije van het grootste belang is, maar dit moet gepaard gaan met de territoriale integriteit van Syrië. President Recep Tayyip Erdogan verklaarde op 25 december tegen de parlementaire groep van zijn Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AK-partij): “De veiligheid en vrede van Syrië zijn misschien secundair voor anderen. Wij kunnen zo’n luxe niet hebben met een land waarmee we een 910 km lange grens delen.”

Turkije heeft het belang benadrukt van een politieke overgang die door alle Syriërs wordt geleid, waarbij Fidan op 22 december in Damascus aangaf dat de prioriteit in Syrië is “nationale verzoening te bereiken, economische ontwikkeling te waarborgen en voorwaarden te creëren die het mogelijk maken voor Syriërs die jarenlang van hun land zijn gescheiden om terug te keren naar hun thuisland”.

De creatie van een stabiel, verenigd Syrië zou ook aansluiten bij de pogingen van Ankara om de binnenlandse druk te verlichten over het grote aantal Syrische vluchtelingen in het land. De oppositie heeft de regering beschuldigd van het slecht beheren van de vluchtelingenkwestie en legt de schuld voor de economische problemen van Turkije bij de vluchtelingen.

Xenofobe retoriek van extreemrechtse segmenten heeft een anti-vluchtelingen sentiment door het hele land aangewakkerd, wat soms heeft geleid tot geweld tegen Syriërs.

Het herbouwen van Syrië

Turkije, een van de grootste economieën in de regio met een sterke bouwsector, is zich bewust van zijn capaciteit als het gaat om het herbouwen van Syrië, dat in meer dan een decennium is verwoest op economisch, infrastructureel en dienstverlenend gebied.

De ministeries van transport, energie en natuurlijke hulpbronnen van Turkije hebben al plannen aangekondigd om wegen, luchthavens en energie-infrastructuur in Syrië te herstellen. Syrië heeft echter meer financiële steun en donoren nodig voor ontwikkeling en humanitaire hulp. Turkije zal proberen regionale coördinatie tot stand te brengen, vooral met partners in de Golf.

Ankara heeft sterke banden met Qatar en heeft de betrekkingen genormaliseerd met de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië, wat het sterke handels- en financiële banden met allemaal geeft die het kan combineren met zijn politieke en diplomatieke invloed in Syrië.

Naast het bereiken van de Syrische wederopbouw zou samenwerking met de Golf Turkije en de Arabische wereld dichter bij elkaar kunnen brengen. Het heeft zijn betrekkingen met alle Arabische landen hersteld, behalve Syrië onder al-Assad, met standvastige steun voor de Palestijnse zaak die naar verwachting een centraal punt van zijn regionale beleid zal blijven.

Hoewel Turkije geen sektarische agenda volgt, heeft de door Iran waargenomen sektarische agenda in de regio, evenals de poging om een regionale leider te worden, al lange tijd een gevoel van wantrouwen en rivaliteit met Turkije gecreëerd.

De YPG-kwestie

De aanwezigheid van de Volksbeschermingseenheden (YPG), een affiliate van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), in Syrië blijft centraal in de veiligheidsstrategie van Turkije, aangezien het de twee groepen als organisch verbonden beschouwt en zich houdt aan dezelfde etno-nationalistische separatisme.

De PKK heeft al tientallen jaren tegen de Turkse regering gevochten, een conflict dat meer dan 40.000 mensen heeft gekost. Turkije beschouwt het al lange tijd als een “terroristische organisatie”, net als de Verenigde Staten en de Europese Unie.

De YPG in Syrië is een leidend lid van de door de VS gesteunde Syrische Democratische Krachten (SDF), samen met de PKK, van de Koerdische Gemeenschappen Unie (KCK), een overkoepelende organisatie van PKK-geaffilieerde groepen in Syrië, Irak, Turkije en Iran.

Hierdoor is de Turkse staat voorzichtig met de SDF, ondanks dat deze ook Syrische Arabische groepen omvat, en dit heeft wrijving met de VS gecreëerd. Sinds 2011 heeft de YPG naar verluidt vele aanvallen in Turkije uitgevoerd door vanuit Syrië binnen te dringen. De Turkse regering beschouwt de val van het Assad-regime als een kans om wat zij beschouwt als haar grootste veiligheidsbedreiging te elimineren.

Voorlopig coördineert Turkije met de nieuwe administratie van Syrië over de YPG en wil het de nieuwe leiding de kans geven om het probleem op te lossen. Ankara heeft de YPG opgeroepen om zich te ontwapenen en te integreren in Syrië, maar het is niet duidelijk of dit zal gebeuren.

Tot nu toe heeft de door de YPG geleide SDF voorgesteld om zich te integreren in het “nieuwe Syrië” met de voorwaarde van autonomie op lokaal niveau in het noordoosten van Syrië en het opzetten van een gedemilitariseerde zone.

In het verleden heeft Turkije grensoverschrijdende operaties in Syrië gelanceerd om YPG-strijders langs zijn grenzen aan te pakken, en het kan dit opnieuw doen als de ontwapening niet werkt.

De YPG heeft een steunpunt in de VS, die de SDF heeft gewapend en getraind om tegen de ISIL (ISIS) groep in Syrië te vechten. Hoe het beleid van de aanstaande president Donald Trump ten aanzien van Syrië zich zal ontvouwen, zal een directe invloed hebben op hoe Turkije zich zal bewegen ten aanzien van de YPG.

Als Turkije een nieuwe operatie lanceert, zal het grondtroepen inzetten, ondersteund door luchtoperaties. Bovendien kan het ook de Syrische Nationale Leger-oppositie troepen gebruiken – die het traint en ondersteunt – als onderdeel van de offensieve operaties in gebieden die door de YPG worden bezet.

Keuzepunten

Intern blijft Syrië fragiel en kwetsbaar voor sektarische en etnische spanningen, gezien de afwezigheid van een geïnstitutionaliseerd veiligheidsinstrument. Recente sektarische spanningen en geweld in steden zoals Latakia, Tartous en de hoofdstad Damascus zijn duidelijke voorbeelden. De mogelijkheid van instabiliteit wordt goed berekend door Ankara en een militaire offensief in het noordoosten van Syrië kan sneller komen in wat Turkije zal zeggen om wijdverspreide spanningen binnen het land te vermijden.

Een andere kwestie die diepgaande implicaties zal hebben voor het Syrië-beleid van Turkije, is of de VS de YPG blijft steunen of haar soldaten uit Syrië terugtrekt. Als de regering-Trump erop staat om de YPG in het noordoosten van Syrië te versterken, kan de dialoog tussen Ankara en Washington verder worden geschaad met betrekking tot het Syrië-dossier en kunnen de schijnbaar sterke leiderschapsrelaties tussen Trump en Erdogan lijden.

Uiteindelijk kan de stevige positie van Turkije ten aanzien van de YPG in botsing komen met de onvoorspelbaarheid van Trump en de bilaterale betrekkingen in andere gebieden, zoals handel, de defensie-industrie en investeringen, schaden.

Een ander kritisch risico voor Turkije is de groeiende uitbreiding van Israël in Syrisch grondgebied, voorbij de bezette Golanhoogtes, wat Turkije niet alleen als een bedreiging voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van Syrië beschouwt, maar ook voor de nationale veiligheid van Turkije. De uitbreiding kan uitmonden in een confrontatie, aangezien Ankara gelooft dat Israël zijn expansie in Syrië niet zal stoppen en uiteindelijk Turkije rechtstreeks kan bedreigen.

Erdogan heeft in verschillende gelegenheden gezegd dat als Israël niet wordt gestopt, het “uiteindelijk Anatolië zal targeten met zijn illusies van een beloofd land”.