De opkomst en ondergang van de Marokkaanse bioscopen: een elektrische sfeer
De energie was elektrisch – de val en opkomst van de Marokkaanse bioscopen
Marokko’s art-deco bioscopen, ooit een belangrijk centrum voor sociale interactie en leren tot de jaren ’80, ondergaan nu een revival. Cinema Theatre Rialto, een klassiek art-deco gebouw in Casablanca, werd geopend in 1929 en biedt nog steeds plaats aan 1.350 bezoekers.
“Vroeger kon je binnen roken,” herinnert Omar Edressi zich over Cinema Rif, de 86-jarige bioscoop die nog steeds in de Grand Socco van Tanger staat. “De eerste dingen die je verwelkomden bij binnenkomst waren dikke wolken damp.”
In de jaren ’70 waren bioscoopkaartjes veel goedkoper; een toegang, een sandwich en een frisdrank kostten slechts één dirham ($0,10). Tegenwoordig betaal je ongeveer 50 dirham ($5) voor een ticket en 15 dirham ($1,50) voor een frisdrank. “Natuurlijk moesten we toen onze eigen stoelen opzetten en de plek was behoorlijk shabby, maar we brachten hele middagen door, zo gelukkig als maar kon,” lacht hij.
Cinema Rif, een art-deco gebouw, springt in het oog tussen de witgekalkte restaurants en gesloten gebouwen op de Grand Socco, een pittoresk plein dat de ingang van de oude medina van de stad markeert. Het is recentelijk hersteld met luxe rode stoelen en een stralend wit scherm binnenin.
Het verhaal van Cinema Rif is er een van opkomst, ondergang en wederopstanding. Oorspronkelijk geopend in 1938, is de bioscoop veranderd in wat het was tijdens Edressi’s tienerjaren in de jaren ’70.
De periode die Edressi beschrijft, wordt vaak gezien als de hoogtijdagen van de Marokkaanse cinema. In de jaren ’80 waren er zo’n 240 bioscopen in het land die regelmatig vol zaten met filmliefhebbers. Meer dan 42 miljoen bioscoopkaartjes werden jaarlijks verkocht, een aanzienlijk aantal gezien de bevolking van Marokko in 1980 ongeveer 19,5 miljoen was.
Journalist en sociaal activist Ahmed Boughaba herinnert zich de drukte in Rabat. Om kaartjes te kopen voor zijn favoriete bioscoop, Cinema Renaissance, moest hij een uur van tevoren komen en in de rij staan. “Als je te laat kwam, moest je je kaartje op de zwarte markt kopen,” zegt Boughaba. “De prijzen waren altijd opgeblazen en veel te duur.”
Najoua Elhitmi, een lokale galeriehouder in Tanger, herinnert zich ook de populariteit van de bioscopen. In de jaren ’80 waren ze een belangrijke ontmoetingsplek voor tieners en jonge volwassenen. “Je kon de nieuwsgierige blikken vermijden in het donker, dus het was een goede plek voor eerste dates – en eerste kusjes…” zegt ze lachend.
Films waren ook plekken waar mensen over verschillende landen en culturen konden leren. “We kwamen vooral om Indiase en Hollywoodfilms te kijken,” zegt Elhitmi.
Boughaba herinnert zich dat hij van Rabat naar Casablanca reisde voor premières van nieuwe films. “Het duurde ongeveer anderhalf uur om daar te komen, maar de sfeer was elektrisch,” vertelt hij. “Dat is het mooiste aan naar de bioscoop gaan: je voelt de energie en emotie van de mensen om je heen terwijl je de film kijkt – het is een gedeelde ervaring.”
Helaas begon de neergang van de Marokkaanse bioscopen tegen het einde van de jaren ’80 en in de jaren ’90, met veel iconische bioscopen in Tanger die sloten. Tegen de tijd van de Arabische Lente in 2011 waren de bioscopen in Marokko al uit de mode. Dit was deels te wijten aan de groeiende beschikbaarheid van andere media, zoals DVD’s, satelliettelevisie en uiteindelijk online streamingdiensten.
In reactie op de achteruitgang van de bioscopen begon het Centre Cinematographique Marocain financiering uit te geven voor renovatieprojecten. Cine-Theatre Lutetia was een van de instellingen die in 2019 geld ontving. Tegenwoordig is de bioscoop teruggebracht naar zijn oorspronkelijke glorie, met art-deco details die door het hele pand zichtbaar zijn.
De herstelde Cinema Rif is vergelijkbaar en heeft kleurrijke posters die de komende programmering voor de week aankondigen. Voor de deur genieten bezoekers van ouderwetse frisdranken in een café dat weer een populaire ontmoetingsplek is geworden.
De heropening van bioscopen zoals Cinema Rif en Cinema Renaissance heeft de kans geboden om de cultuur van de bioscoop opnieuw te ervaren. “Het is niet alleen een revival voor de oudere generatie, maar ook afgestemd op de smaken van de nieuwere generaties,” zegt Marwane Fachane, uitvoerend directeur van Cinema Renaissance. “We willen ook een plek zijn waar ideeën worden besproken en uitgewisseld.”
De vernieuwde bioscopen in Marokko zijn ook gericht op het ondersteunen van de lokale filmindustrie, met screenings van onafhankelijke films en een breed scala aan evenementen.
