De Onzekere Toekomst van Vietnam’s Drijvende Markten Terwijl het Leven zich aan Land Verplaatst

Can Tho, Vietnam – Terwijl de dageraad over Can Tho breekt, vullen de gonzende motoren van tourboten de rivier van de stad. In de verte komen traditionele houten huisboten tevoorschijn door het zachte licht terwijl de Cai Rang drijvende markt in zicht komt.

Cai Rang en andere markten zoals deze waren ooit een van de meest herkenbare culturele iconen van Zuid-Vietnam, met een geschiedenis die teruggaat tot het begin van de 20e eeuw. Voor de ontwikkeling van wegen en bruggen waren de talloze waterwegen van de delta de belangrijkste middelen voor handel en transport, wat leidde tot de ontwikkeling van drijvende markten waar kanalen samenkwamen.

Maar in de afgelopen twee decennia zijn de markten in omvang afgenomen, parallel aan de snelle economische ontwikkeling van Vietnam – eerst geleidelijk, daarna plotseling – en slechts twee van de tien belangrijkste markten in de regio behouden een significante aanwezigheid.

“Nu is het ongeveer een derde van die grootte,” zei Linh, die tot een paar jaar geleden dagelijks rondleidingen naar de markt gaf. Tegenwoordig bestaat Cai Rang uit ongeveer 200 vaartuigen, minder dan de helft van het aantal tijdens zijn hoogtijdagen in de jaren ’90. De nabijgelegen Phong Dien-markt is gekrompen tot minder dan een dozijn boten en is grotendeels verdwenen van toeristische routes. Cai Be, een eens bloeiende markt in de aangrenzende provincie Ben Tre, is een van de markten die volledig is verdwenen, en sloot in 2021 voorgoed zijn deuren.

Historisch gezien was Cai Rang de grootste van de markten in de delta, en het lijkt nog steeds op een behoorlijk grote verzameling boten – althans van veraf. Van dichtbij gezien, lijkt de markt echter schraler. Tegenwoordig maken tourboten een aanzienlijk deel uit van het verkeer op het water. Toch functioneert de markt nog steeds zoals altijd, terwijl sampans worden geladen met producten van grotere “groothandelaren”, die vervolgens naar markten op het land worden gebracht. Voor veel verkopers dienen de boten ook als woningen. Het dagelijks leven is goed zichtbaar terwijl de bewoners van de boten afwas doen met water uit de rivier, maaltijden koken op kleine kooktoestellen of ontspannen in hangmatten – vaak met kinderen en huisdieren in de buurt.

Toch blijven er achter de fotogenieke charme zorgen bestaan. Soms verkoopt ze slechts 10 ananassen per dag voor 20.000 Vietnamese dong ($0,78) per stuk. “Alleen in het hoogseizoen is het mogelijk om genoeg geld te verdienen. De rest van de tijd overleven we nauwelijks.” Tot twee jaar geleden werkten Phuc en haar man als groothandelaren die yam verkochten. Iedere week reisden ze gedurende de afgelopen 25 jaar naar de provincie Long An, nabij Ho Chi Minhstad, om hun boot weer te bevoorraden – een proces dat enkele dagen in beslag nam, heen en terug. Maar naarmate de weg infrastructuur in het afgelopen decennium is verbeterd, is de handel op het land sneller en kosteneffectiever geworden, waardoor de behoefte aan riviergebaseerde handel is vervangen.

Tuyen, die als groothandelaar uien, knoflook en zoete aardappelen verkoopt, is ook somber. Tuyen zei dat de COVID-19-pandemie een keerpunt was, waarna veel verkopers, die niet rond konden komen, overstapten naar werk op het land. Toen haar werd gevraagd waarom ze zich niet bij hen aansloot, wees ze op de huurprijzen voor een marktplaats – ongeveer vijf miljoen Vietnamese dong ($195). Op de boot hoeft ze geen huur te betalen. “Ik zou liever op het land blijven – het is comfortabeler en handiger – maar ik heb het geld niet,” zei ze.

Hoewel verbeterde wegen vaak worden genoemd als de reden voor de achteruitgang van de markten, hebben andere factoren ook een rol gespeeld. Veel kleinere markten hebben moeite gehad om te herstellen van tijdelijke sluitingen tijdens de pandemie, omdat gezondheids- en veiligheidsvoorschriften leidden tot een verschuiving naar landgebaseerde markten. Slechte planning heeft de situatie verder verergerd. Om de jaarlijkse overstromingen van de Mekongdelta aan te pakken, hebben de autoriteiten de afgelopen jaren overstromingspreventiewanden langs de oevers van de Can Tho-rivier, een van de vele waterwegen, gebouwd. Hoewel deze muren hebben geholpen de overstromingen en erosie te verminderen, heeft de afwezigheid van steigers het moeilijker gemaakt voor de rivier-gebaseerde handel om door te gaan.

Breder culturele verschuivingen werpen ook een schaduw over de toekomst van de drijvende markt. Terwijl Vietnam moderniseert, keren jongere generaties zich af van de handel van hun ouders, terwijl ze betere onderwijsmogelijkheden en carrièrekansen zoeken. “Mijn dochter wil hier niet werken,” zei Phuc. “Ze geeft de voorkeur aan werken op haar eigen voorwaarden voor een bedrijf en investeren in aandelen. Ze is niet zoals wij – ze houdt niet van dit leven.”

Hoewel verkopers zich zorgen maken over de toekomst, lijkt het voortbestaan van Cai Rang weinig betekenis te hebben voor de gemiddelde inwoner van de nabijgelegen stad Can Tho. Tegenwoordig winkelen de meeste mensen in supermarkten en winkelcentra en hebben ze weinig reden om Cai Rang te bezoeken.

Toch draagt het toerisme ongeveer 6 procent bij aan de economie van de stad, met de Cai Rang drijvende markt als belangrijkste trekpleister. In 2017 verwelkomde de stad 7,5 miljoen toeristen, volgens officiële cijfers. Hoewel het aantal aankomsten in 2023 5,9 miljoen bereikte, na een bijna volledige afname tijdens de pandemie, blijven de cijfers aanzienlijk onder hun piek. Veel hiervan is te wijten aan de gevolgen van de pandemie en een verminderd aantal vluchten vanuit andere delen van Vietnam, aldus Son Ca Huynh, die een reisbedrijf in Can Tho runt. Als de drijvende markt zou sluiten, zouden inspanningen om het toerisme nieuw leven in te blazen waarschijnlijk nog moeilijker worden.

Huynh, die zich richt op kooklessen en boottochten op minder bekende kanalen, zei dat inspanningen om de markt te behouden zich zouden kunnen richten op de aantrekkingskracht voor toeristen, waarbij ze de drijvende markten van Bangkok als voorbeeld aanhaalt, in plaats van de commerciële functie. Maar om dit te doen, zei ze, zou de overheid meer moeten doen om handelaren te stimuleren om te blijven, waaronder het bouwen van nieuwe steigers voor het lossen van goederen en hen helpen hun inkomsten te verhogen – wat zij denkt onwaarschijnlijk is gezien de kosten die daarbij komen kijken. Hoe dan ook, zei Huynh, de markt zou zijn authenticiteit en culturele waarde verliezen. “In mijn hoofd zou het niet hetzelfde zijn,” zei ze.

Om 8 uur ’s ochtends is de handel van de dag afgelopen bij Cai Rang. De zon is hoog boven de met palmen omzoomde rivieroevers gerezen, en verkopers ontspannen op hun huisboten. Maar Linh, de tourgids, betwijfelt of de rust zal aanhouden en verwacht dat Cai Rang binnen een paar jaar zal sluiten. “Dan moet ik op zoek naar een nieuwe baan,” zei ze.