De Kaspische Zee Krimpt: Duidelijk Waarneembaar Met Het Blote Oog

In Aktau is de Kaspische Zee met ongeveer 100 meter teruggetrokken

Aktau, Kazachstan – Tijdens zijn kindertijd hield Adilbek Kozybakov’s moeder altijd een pot met steurkaviaar in de koelkast. Elke dag gaf ze hem en zijn broers en zussen een lepel kaviaar op kleine stukjes brood met boter. Kaviaar zou hen gezond houden, geloofde ze.

Kozybakov hield er niet van. Het was zout en “rook naar de zee”, zegt Kozybakov, een ecoloog van nu 51 jaar. Hij groeide op in Aktau, een stad in het westen van Kazachstan aan de kust van de Kaspische Zee. Maar nu, meer dan 40 jaar later, kijkt hij met nostalgie terug op dit gezinsritueel. Tegenwoordig is er geen natuurlijke kaviaar meer te vinden in de winkels van Aktau. Steuren zijn een bedreigde soort door overbevissing en de degradatie van hun leefgebied. En binnenkort zou de zee ook weg kunnen zijn.

Adilbek Kozybakov, een ecoloog en milieuactivist, maakt zich zorgen over het lot van de Kaspische Zee.

Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Nature in april, zal het niveau van de Kaspische Zee waarschijnlijk met tot wel 18 meter dalen en zou het tegen het einde van de eeuw tot 34 procent van zijn oppervlakte kunnen verliezen. Een daling van zelfs vijf tot tien meter kan belangrijke ecosystemen in de omgeving verstoren, waaronder leefgebieden voor endemische Kaspische zeehonden en steuren, aldus de studie.

Voor bewoners zoals Kozybakov, die lid is van een burgeradviesorgaan over het milieu bij het Ministerie van Ecologie, is dit al jaren duidelijk.

De Kaspische Zee, gelegen tussen Rusland, Kazachstan, Turkmenistan, Iran en Azerbeidzjan, is de grootste afgesloten watermassa ter wereld, onderdeel van de “Midden Corridor” – de snelste route van China naar Europa die Rusland omzeilt, en een belangrijke bron van olie en gas.

Veel mensen vrezen dat de Kaspische Zee hetzelfde lot kan ondergaan als de nabijgelegen Aral Zee, gelegen tussen Kazachstan en Oezbekistan, die in de jaren ’60 begon te krimpen toen de rivieren die de zee voedden intensief door de Sovjets werden gebruikt voor de irrigatie van katoenvelden. Momenteel beslaat de zee nog maar 10 procent van zijn oorspronkelijke oppervlakte, en de afname heeft een enorme impact gehad op het lokale ecosysteem en de gezondheid van de mensen.

Net als bij de Aral Zee worden de problemen van de Kaspische Zee niet alleen aangedreven door klimaatverandering.

‘Gecontamineerd door oliebedrijven’

De Wolga, de grootste en langste rivier van Europa die in Rusland stroomt, is de bron van 80 tot 85 procent van het Kaspische water. Volgens deskundigen heeft het waterbeheer in Rusland de zee beïnvloed.

“Honderd jaar geleden leefde de steur vele decennia en niemand raakte ze aan. Ze groeide tot enorme maten die we op historische foto’s kunnen zien. Tegenwoordig is de populatie steuren vernietigd door stropers en is de omgeving vervuild door oliebedrijven.”

De drie grote olievelden van Kazachstan, ontdekt in de Sovjetperiode, worden geëxploiteerd door buitenlandse bedrijven. In februari dit jaar besloot Vadim Ni, een milieuadvocaat uit Kazachstan achter de campagne “Red de Kaspische Zee”, zijn eigen regering aan te klagen. Hij betoogt dat de contracten van de staat met de multinationale olie- en gasbedrijven geheim zijn gehouden, waardoor het onmogelijk is om hun werkelijke impact op het milieu rond de Kaspische Zee te bepalen.

In de jaren ’90 was Kazachstan net onafhankelijk geworden, na de val van de Sovjetunie. Toen duidelijk werd dat de olie- en gasreserves konden worden geëxtraheerd en naar andere landen konden worden vervoerd, stroomden grote energiebedrijven en hun advocaten het land binnen om deals te sluiten. Ze onderhandelden over hun contracten met de Kazachse staat, zodat deze onder internationaal privaatrecht vielen, wat ervoor zorgde dat de details van de overeenkomsten vertrouwelijk bleven. Als gevolg hiervan moesten internationale arbitragehoven geschillen oplossen in geval van conflicten tussen de ondertekenaars.

Ni zei dat dit onrechtvaardig is en in strijd met het internationale recht, volgens de Aarhus-conventie, die open toegang tot milieuinformatie waarborgt. “Oliebedrijven willen hun inkomsten niet verminderen en hun aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid voor het milieu niet vergroten. Hoewel ze vaak milieonderzoek uitvoeren om hun zorgvuldigheid aan te tonen, is er reden om de objectiviteit en betrouwbaarheid van deze resultaten in twijfel te trekken, gezien hun eigen belangen,” zei Ni.

De rechtbank heeft de zaak niet toegelaten, met de bewering dat er geen gronden zijn om een rechtszaak te starten. Maar Ni zei dat als zijn beroep niet succesvol is, hij de zaak zal voortzetten onder het internationale rechtssysteem.

Ondertussen is de strijd om de Kaspische Zee te redden al begonnen. In Aktau werkt Kozybakov samen met de lokale overheid, bewoners en maatschappelijke groepen, terwijl hij het alarm op nationaal niveau laat horen door zich aan te sluiten bij milieu-initiatieven. “We willen deze kwesties van onderop aan de orde stellen om de overheid te laten zien dat mensen zich zorgen maken,” zei Kozybakov. “Niet alleen ecologen, maar ook gemiddelde burgers, inwoners van Aktau die hier zijn opgegroeid en zich zorgen maken over de toekomst van hun kinderen en kleinkinderen.”