De Impact van het Justin Trudeau Tijdperk op Canada
LONG READ: Politiek
Hoe het tijdperk van Justin Trudeau Canada heeft veranderd
Na bijna een decennium als premier van Canada zeggen deskundigen dat Trudeau een gemengd erfgoed en diepe verdeeldheid achterlaat. Premier Justin Trudeau is afgetreden als leider van de Liberale Partij, bijna tien jaar nadat hij de Liberalen naar een meerderheid in de regering leidde in 2015.
Montreal, Canada – “Zonnige wegen, mijn vrienden. Zonnige wegen.” Dit was de manier waarop Justin Trudeau, met een brede glimlach en zwaaiend naar een menigte supporters, zijn overwinningstoespraak in 2015 begon, uren nadat zijn Liberale Partij een verrassende meerderheid had behaald in de Canadese verkiezingen.
“Dit is wat positieve politiek kan doen,” zei Trudeau, terwijl hij beloofde echte veranderingen te brengen na bijna 10 jaar conservatief leiderschap onder zijn voorganger, premier Stephen Harper. Nu, bijna een decennium later, treedt Trudeau af als hoofd van de Liberalen.
De beslissing markeert effectief het einde van zijn premierschap te midden van een golf van interne onvrede, druk van de oppositie en zwakke peilingen in de aanloop naar een aanstaande stemming later dit jaar.
“Zoals jullie allemaal weten, ben ik een vechter, en ik ben niet iemand die zich terugtrekt uit een gevecht, vooral niet als dat gevecht zo belangrijk is als dit,” zei Trudeau tijdens een persconferentie in Ottawa op maandagochtend. “Canadezen verdienen een echte keuze in de volgende verkiezingen. En het is voor mij duidelijk geworden, met de interne strubbelingen, dat ik niet degene kan zijn die de Liberale standaard naar de volgende verkiezingen draagt.”
Het is een dramatische val voor Trudeau, die sinds 2013 aan het hoofd van de Liberale Partij staat. Hij kwam aan de macht met een reeks ambitieuze beloften, van het bestrijden van klimaatverandering tot het versterken van sociale programma’s en het helpen van de Canadese middenklasse.
Toch kwam de aankondiging van maandag niet als een verrassing. Trudeau heeft maandenlang druk ervaren vanuit zijn eigen partij, waar een groeiend aantal Liberale parlementsleden hem had aangespoord af te treden voor de volgende verkiezingen. Hij moest ook omgaan met wijdverspreide publieke woede over zijn omgang met kwesties variërend van boodschappenprijzen tot huisvesting.
Meest recentelijk leidde een bedreiging van Canada’s grootste handelspartner, de Verenigde Staten, om 25 procent invoertarieven te heffen tot een nieuwe golf van kritiek — en leidde tot het aftreden van een van Trudeau’s belangrijkste politieke bondgenoten, minister van Financiën Chrystia Freeland.
“Ik denk dat hij in de loop van de tijd iets positiever herinnerd zal worden dan nu,” zei Stewart Prest, politiek wetenschapper aan de Universiteit van British Columbia. “Maar er is een vreemde tendens bij meneer Trudeau om in de loop van de tijd de dingen die hij het best zal worden herinnerd, te ondermijnen, in zijn verlangen om aan de macht te blijven.”
Heropbouw van de Liberale Partij
De door Trudeau geleide Liberalen behaalden in de Canadese verkiezingen van 2015 een meerderheid met de campagnewijze “Echte Verandering Nu”. Als voormalig leraar en de zoon van de voormalige premier Pierre Elliott Trudeau, beloofde de jongere Trudeau, toen 43, het land te verenigen en een einde te maken aan jaren van verdeeldheid onder Harper, die sinds 2006 aan de macht was.
“We versloegen angst met hoop. We versloegen cynisme met hard werken. We versloegen negatieve, verdeelde politiek met een positieve visie die Canadezen samenbrengt,” zei Trudeau in zijn overwinningstoespraak. De centrumpartij had in de aanloop naar de verkiezingen van 2015 achtergestaan op de Conservatieven en de links georiënteerde Nieuwe Democratische Partij (NDP). De partij eindigde vier jaar eerder als derde.
“Het leek alsof de toekomst van de partij onzeker was, en [Trudeau] bracht het weer tot leven, dus dat is een monumentale prestatie op zich,” zei Prest.
Toch, te midden van de recente politieke onrust en groeiende publieke frustraties, zijn de Liberalen opnieuw “in een bijna gelijkspel met de NDP,” merkte de professor op. Recente peilingen tonen aan dat de twee partijen rond de 20 procent steun zweven in de aanloop naar de volgende verkiezingen, die voor eind oktober volgend jaar moeten plaatsvinden. Beide partijen blijven ver achter op de Conservatieven, die ongeveer 40 procent van de publieke steun hebben.
“De Liberalen hebben de steun van een aanzienlijk deel van de jongere Canadezen verloren, waar ze tot nu toe een gezonde steun hadden,” zei Prest. “Het lijkt erop dat steeds meer jongere kiezers zich vervreemd voelen door het politieke systeem in het algemeen, door het economische systeem in het algemeen, en bereid zijn om naar meer radicale opties te zoeken of naar degenen die meer fundamentele veranderingen beloven.”
Beloften en beleid
Zijn eerste begroting herstelde de financiering voor de openbare omroep, CBC/Radio-Canada, en introduceerde een kinderbelastingvoordeel. Trudeau beloofde ook de Canadese middenklasse te helpen en de klimaatcrisis aan te pakken.
Echter, terwijl zijn tijd als premier voortduurde, daalde de populariteit van Trudeau. Zijn Liberale Partij won de herverkiezingen in 2019 en 2021, maar beide keren als minderheidsregeringen. Zijn tijd in de macht wordt gekenmerkt door een gemengd record van successen en mislukkingen, zei Lisa Young, een politiek wetenschapper aan de Universiteit van Calgary. Ze wees op de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsakkoord (NAFTA) en de opvolger, de US-Mexico-Canada Agreement (USMCA), als voorbeeld.
“Ze waren in staat om te heronderhandelen, ze konden het meeste van Canada’s markttoegang behouden, en ze konden zich door wat een zeer moeilijke set van economische omstandigheden voor het land had kunnen zijn, heen werken.”
Meer recentelijk heeft Trudeau’s regering ook een reeks progressieve sociale beleidsmaatregelen geïntroduceerd, waaronder meer betaalbare kinderopvang en een tandheelkundig zorgprogramma. Laatstgenoemde was een belangrijke eis van de NDP, die — tot september 2024 — de Liberale minderheidsregering had gesteund.
“In een tijdperk waarin mensen wanhoopten over de mogelijkheid van nieuwe nationale sociale programma’s, hebben ze een manier gevonden om vooruit te komen,” zei Young, die toevoegde dat de maatregelen echter kwetsbaar kunnen zijn voor een eventuele verandering van regering. “Ik denk dat al deze maatregelen kwetsbaar zijn voor de verandering van regering. Ik weet niet of ze zullen overleven wanneer de Conservatieven aan de macht komen.”
Twee stappen vooruit, twee stappen terug
Maar terwijl hij sommige van zijn beloften nakwam, slaagde Trudeau er ook niet in om andere te implementeren, waaronder een belofte om Canada’s ‘first-past-the-post’ stem systeem te vervangen door een proportioneel vertegenwoordiging. In de loop der jaren hebben rechtenactivisten ook Trudeau’s regering bekritiseerd voor het beloven van één ding maar het doen van iets anders.
Bijvoorbeeld, te midden van een Amerikaanse klopjacht op migranten in 2017, kondigde Trudeau op sociale media aan dat Canada “degenen die vluchten voor vervolging, terreur en oorlog … ongeacht je geloof” zou verwelkomen. Maar nadat Canada een stijging in onregelmatige migratie ervoer, reageerde Trudeau’s regering — onder druk van rechtse provinciale leiders — door de restricties aan de Amerikaanse-Canadese grens aan te scherpen, waardoor het moeilijker werd voor asielzoekers en migranten om bescherming aan te vragen.
De Trudeau-regering heeft ook recentelijk immigratie gekoppeld aan de stijgende woningkosten, wat een toename van anti-immigrantsentiment heeft aangewakkerd, aldus activisten. Een ander voorbeeld van Trudeau’s “gemengde erfenis”, zei Prest, was het record van zijn regering op het gebied van klimaatverandering. Terwijl Trudeau zich aansloot bij de Overeenkomst van Parijs om de uitstoot van broeikasgassen aan te pakken, steunde hij ook verschillende grote olie- en gasleidingprojecten die door Canada liepen, waaronder de geannuleerde Keystone XL-pijpleiding naar de VS.
Bovendien, terwijl het Hooggerechtshof van Canada in 2018 bevestigde dat de federale regering een prijs op koolstofemissies kon stellen, zei Prest dat de uitzonderingen voor bepaalde soorten brandstof in Oost-Canada het plan “ondermijnden”. “Het lijkt nu alsof de koolstofbelasting dicht bij een niet-starter is als beleidsoptie, en dus is het land twee stappen vooruit en nu twee stappen terug in elke soort klimaatstrijd,” zei hij.
Relaties met inheemse volkeren
Een ander controversieel onderwerp gedurende Trudeau’s ambtstermijn is zijn relatie met de inheemse volkeren geweest. Aan het begin van zijn termijn, in 2015, riep hij op tot “vernieuwde, natie-tot-natie” banden en benadrukte hij dat “er geen relatie belangrijker voor mij is — en voor Canada — dan die met de Eerste Naties, de Metis-natie en de Inuit”. Eva Jewell, assistent-professor aan de Toronto Metropolitan University en onderzoeksdirecteur van het Yellowhead Institute, een inheems onderzoekscentrum, zei dat inheemse mensen “voorzichtig optimistisch” waren over Trudeau in het begin.
Velen hoopten dat hij zijn campagneloftes zou nakomen, waaronder de belofte om de aanbevelingen van de Waarheid- en Verzoeningscommissie (TRC) uit te voeren, die tientallen jaren van misbruik tegen inheemse kinderen in zogenaamde residentiële scholen had onderzocht. In 2015 gaf Trudeau opdracht voor een nationale enquête naar vermiste en vermoorde inheemse vrouwen en meisjes (MMIWG) in het hele land, en hij erkende later de conclusie van de enquête dat de crisis gelijkstond aan “genocide”. Maar Jewell zei dat hij niet voldeed aan de doelen die door de commissie voor de residentiële scholen waren uiteengezet.
“Veel van wat de Liberalen hadden beloofd of hadden verklaard dat ze bereid waren te doen, was in wezen gewoon veel schone schijn.” Verschillende conflicten ontstonden als gevolg van Trudeau’s energiebeleid — en de impact ervan op inheemse gemeenschappen. In 2018 kocht de Trudeau-regering bijvoorbeeld een omstreden olie pijpleidingproject ondanks felle tegenstand van inheemse gemeenschappen. Vervolgens, begin 2020, ontstonden er landelijke protesten en blokkades om te protesteren tegen een ander pijpleidingproject dat door het ongeclaimde inheemse grondgebied van de Wet’suwet’en-natie zou lopen. Ondanks de bezorgdheid over de territoriale en waterrechten van de natie, gaf Trudeau opdracht om de blokkades op te heffen.
“Het was vrij duidelijk rond Wet’suwet’en en de Shut Down Canada-beweging dat hij net zo kolonialistisch was als elke andere premier,” zei Jewell.
Diepe verdeeldheid
Uiteindelijk werd Trudeau’s tijd in functie gekenmerkt door een wereldwijde trend van toenemende politieke polarisatie. Terwijl Canada de COVID-19-pandemie en een daarmee samenhangende economische neergang doormaakte, werd Trudeau een doelwit van groeiende publieke woede over lockdownmaatregelen, stijgende levensonderhoudskosten en andere klachten. De situatie bereikte een kookpunt begin 2022, toen rechtse groepen een vrachtwagenconvooi organiseerden en de straten buiten het parlement in Ottawa wekenlang bezetten om de regering te veroordelen.
“Hij is echt een bliksemafleider geweest voor veel woede over veel dingen,” zei Young, en voegde eraan toe dat het land ook geconfronteerd wordt met een “aanzienlijke nationale eenheidscrisis” nu Trudeau’s ambtstermijn ten einde loopt. In delen van West-Canada — waar bewoners zich historisch uitgesloten hebben gevoeld van de centra van economische en politieke macht in het oosten van het land — loopt het anti-Trudeau-sentiment diep, legde Young uit.
In de grootste olieproducerende provincies Alberta en Saskatchewan, bijvoorbeeld, is die vijandigheid wijdverbreid, vooral als gevolg van Trudeau’s pogingen om actie te ondernemen tegen klimaatverandering, inclusief de druk om een prijs op koolstofemissies te zetten. “De viscerale woede richting hem is zo diep dat Trudeau een slecht woord blijft en dat zal hij nog 20 jaar blijven,” zei Young. “Enerzijds belichaamde hij echt een Canada dat progressief en kosmopolitisch is … Maar tegelijkertijd heeft hij het land diep gepolariseerd achtergelaten met een tegenreactie tegen die progressieve politiek.”
De echte vraag aan het einde van het Trudeau-tijdperk is of de verschuiving van het land naar rechts, zoals peilingen suggereren, een blijvende zal zijn, voegde Young eraan toe. “Zijn we in feite een conservatiever land geworden in de afgelopen 10 jaar, wat heel goed mogelijk is?” vroeg Young. “Of zwaait de pendel terug als mensen een conservatieve regering ervaren die van plan is om echt diepgaande veranderingen in het beleid teweeg te brengen, vermoedelijk?”
