De-escalatie die leidt tot escalatie: Vredesovereenkomst in Oekraïne lijkt verder weg dan ooit

Oorlog in Oekraïne: Een Vergeleken met de Koreaanse Oorlog

De Oekraïense minister van Defensie, Rustem Umerov, sprak tijdens een persconferentie na een tweede bijeenkomst van directe gesprekken tussen Oekraïense en Russische delegaties in het Ciragan Paleis in Istanbul op 2 juni 2025. Al enige tijd wordt de oorlog tussen Oekraïne en Rusland door verschillende analisten vergeleken met de Koreaanse Oorlog van de vroege jaren vijftig. Dat conflict, dat het Koreaanse schiereiland in tweeën splitste, eindigde zonder duidelijke winnaar. De vijandelijkheden stopten met de ondertekening van een wapenstilstand in 1953, maar er volgde nooit een formeel vredesverdrag. Het Koreaanse schiereiland blijft technisch gezien in oorlog, gevangen in een ongemakkelijke wapenstilstand en nog steeds verdeeld langs de 38e breedtegraad.

Kent Oekraïne een soortgelijk resultaat? In veel opzichten doet de huidige impasse denken aan de dynamiek van de Koreaanse Oorlog. Noord-Korea steunde op hulp van China en de Sovjetunie, terwijl Zuid-Korea werd gesteund door een door de Verenigde Staten geleide coalitie. Na een reeks offensieven en tegenoffensieven vertraagde het conflict tot een uitputtingsoorlog, wat de onderhandelingen over een wapenstilstand twee jaar deed aanslepen.

Tegenwoordig vecht Rusland, gesteund door China, in Oekraïne, wiens leger wordt ondersteund door zijn Westerse bondgenoten. Het afgelopen jaar is het conflict vertraagd, en de kaart van de frontlinie vertoont geen dramatische veranderingen meer.

Maar in tegenstelling tot de Koreaanse Oorlog lijken de vooruitzichten op een wapenstilstand hier klein na drie jaar vechten. De diplomatieke en politieke drukcampagne van de Amerikaanse president Donald Trump om de twee partijen te dwingen hun wapens neer te leggen, heeft geen vruchten afgeworpen. Beide partijen praten over een wapenstilstand, maar gedragen zich alsof ze de oorlog willen voortzetten.

Op zondag werd er opnieuw olie op het vuur gegoten.

Oekraïne lanceerde een reeks nauwkeurige, destructieve en strategisch pijnlijke aanvallen op Russische militaire luchthavens. De schade zou naar verluidt oplopen tot $7 miljard. Eenenveertig vliegtuigen — ongeveer een derde van de strategische bommenvloot van Rusland — werden getroffen. Tegelijkertijd stortten twee bruggen in in twee Russische regio’s grenzend aan Oekraïne, waardoor treinen ontspoorden; de lokale autoriteiten gaven aan dat ze sabotage vermoedden.

Een week daarvoor stuurde Rusland een zwerm van meer dan 900 drones en tientallen raketten – waarbij minstens 16 burgers, waaronder drie kinderen, werden gedood – over Oekraïne. Op maandag lanceerde het Russische leger een barrage van raketten diep in Oekraïens gebied, waarbij een trainingskamp voor soldaten werd getroffen en 12 doden vielen.

De timing van deze aanvallen lijkt opzettelijk gekozen. Ze kwamen net voor de laatste fase van de vredesgesprekken — wat vragen oproept over de vraag of dergelijke gebaren bedoeld zijn om de onderhandelingspositie van elke partij te versterken of het proces helemaal te ondermijnen.

Het is niet de eerste keer dat beide partijen hun aanvallen opvoeren wanneer er gesprekken op de agenda staan. Vorig jaar, precies op het moment dat Moskou en Kyiv op het punt stonden om te onderhandelen over een gedeeltelijke wapenstilstand, lanceerde Oekraïne zijn inval in Koersk. De pogingen om beide partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen, mislukten.

Deze keer koos Rusland ervoor om de explosies van zondag diep binnen zijn eigen grondgebied te bagatelliseren. Het Russische ministerie van Defensie erkende met tegenzin dat “verschillende eenheden van vliegtuigen in brand zijn gevlogen”, maar deed geen openlijke dreiging van vergelding. In plaats van een formele klacht in te dienen, gingen leden van de Russische delegatie door naar Istanbul voor onderhandelingen met hun Oekraïense tegenhangers.

Op maandag ontmoetten de twee partijen elkaar en slaagden erin overeenstemming te bereiken over twee kwesties: een gevangenenruil van ten minste 1.000 soldaten van elk, en de mogelijke terugkeer van 10 ontvoerde Oekraïense kinderen door de Russische autoriteiten. Er was geen vooruitgang op het gebied van een wapenstilstandovereenkomst. Het was duidelijk dat noch Moskou noch Kyiv klaar was voor serieuze gesprekken. De leiders in beide hoofdsteden hebben hun redenen om de opdracht om de wapens neer te leggen te vermijden.

De Russische president Vladimir Poetin heeft keer op keer aangetoond dat hij anderen niet de voorwaarden wil dicteren; hij geeft er de voorkeur aan om deze zelf vast te stellen. Als de belangrijkste architect van deze oorlog krijgt hij alles wat hij wil: uitbreiding van politieke invloed, territoriale winst en een langdurig conflict dat zijn imago thuis versterkt. Hij lijkt bereid Oekraïne te kwellen zolang hetzij Oekraïne, hetzij hijzelf overleeft.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is echter niet het type man dat zich overgeeft of zich terugtrekt. Afgezien van zijn moed en koppigheid, is het duidelijk dat de oorlog hem heeft gegeven wat vrede nooit kon: blijvende populariteit, een constante stroom van internationale hulp en een stevige greep op de macht. Als de Oekraïners een wapenstilstand met Rusland zien als een vorm van capitulatie, zou Zelensky’s presidentschap niet maanden — misschien zelfs geen weken — kunnen duren. Die dreiging weegt zwaar op hem.

Ondertussen lijkt het Westen bereid om middelen te blijven leveren voor het oorlogsproces, wat Kyiv meer vertrouwen geeft. Op 3 juni viel het Oekraïense leger de Krimbrug aan — een structuur die door Rusland is gebouwd na de illegale annexatie van het Oekraïense schiereiland. De brug is zowel een symbool van Poetin’s imperialistische ambitie als een strategische ader die Rusland verbindt met bezet Crimea. Een aanval op deze brug zal ongetwijfeld een reactie uitlokken.

In welke vorm die reactie zal komen, zullen we waarschijnlijk heel snel weten.

Oekraïne’s gok op Westerse ondersteuning heeft de inzet verhoogd. De oorlog gaat mogelijk een nieuwe, gevaarlijkere fase in: een fase die niet wordt gedefinieerd door frontlinies, maar door symbolische aanvallen en overweldigende vergeldingen.

Voor veel gewone Oekraïners heeft de fragiele hoop dat de gevechten kunnen stoppen plaatsgemaakt voor een somber gevoel dat de oorlog maanden, zo niet jaren zal aanhouden. Onder ons zijn er optimisten die er vast van overtuigd zijn dat Oekraïne uiteindelijk zal overwinnen. Aan de andere kant zijn er pessimisten die betogen dat het simpelweg onmogelijk is om een vijand te verslaan die qua omvang, militaire macht en enorme inkomsten uit de verkoop van koolwaterstoffen veruit superieur is.

Politiek en oorlog gaan niet over eerlijkheid, rechtvaardigheid of moraliteit. Oorlog voedt zich met mensenlevens. Het blijft bestaan zolang leiders de lijdingen van hun volkeren negeren.

Op dit moment zijn er geen tekenen dat de Oekraïense en Russische leiderschappen klaar zijn voor een compromis. En dat voorspelt weinig goeds voor de gewone Oekraïners die de gevolgen van deze oorlog dragen.