Beleidsadviseur pleit voor een welzijnssysteem dat vertrouwen boven werkgelegenheid plaatst

Het Nederlands Studiecentrum voor Sociale Vraagstukken (SCP) heeft grote hervormingen van de Nederlandse Participatiewet voorgesteld en roept de regering op om meer te focussen op vertrouwen en minder op het dwingen van mensen naar betaald werk. Het nieuwe rapport van het SCP benadrukt dat ongeveer een derde van de uitkeringsgerechtigden niet in staat is om een betaalde baan te houden, en dat het systeem deze individuen beter moet ondersteunen.

De studie, Vertrouwen in het Welzijn, benadrukt dat hoewel de huidige wet gericht is op het helpen van mensen om van de uitkering af te komen door hen naar banen te begeleiden, veel ontvangers persoonlijke of gezondheidsuitdagingen ondervinden die dit doel onrealistisch maken. “De huidige wet is vooral gericht op het helpen van mensen bij het vinden van werk, maar ongeveer een derde van de uitkeringsgerechtigden is niet in staat om een betaalde functie te vervullen,” zei SCP-directeur Karen van Oudenhoven. “We moeten het probleem van vertrouwen aanpakken, wat cruciaal is voor echte vooruitgang.”

Het rapport is gebaseerd op interviews met uitkeringsgerechtigden, gemeentelijke beleidsmedewerkers en casemanagers. Het pleit voor een flexibeler welzijnssysteem dat de diverse behoeften van ontvangers erkent en de ondersteuning daarop afstemt. Het SCP is van mening dat door vertrouwen te prioriteren en de kwaliteit van leven aan te pakken, het welzijnssysteem inclusiever en effectiever kan worden.

Niet iedereen kan werken

Het SCP stelt dat voor veel ontvangers de focus zou moeten verschuiven van werk naar het verbeteren van hun kwaliteit van leven. “Gelukkig kunnen veel uitkeringsgerechtigden succesvol de overstap naar werk maken,” zei Van Oudenhoven. “Maar er is ook een aanzienlijke groep voor wie onmiddellijke werkgelegenheid niet mogelijk is, hoewel zij op andere manieren, zoals vrijwilligerswerk, nog steeds kunnen bijdragen aan de samenleving.”

Voor de meest kwetsbare ontvangers—die geconfronteerd worden met ernstige uitdagingen zoals chronische ziekten of geestelijke gezondheidsproblemen—is zowel werk als vrijwilligerswerk misschien niet realistisch. Het SCP beveelt aan dat het welzijnsbeleid voor deze groep prioriteit geeft aan persoonlijk welzijn. “Wanneer iemand persoonlijk goed functioneert, profiteert de samenleving als geheel,” voegde Van Oudenhoven toe.

Wederzijds wantrouwen blokkeert ondersteuning

Een van de belangrijkste obstakels die in het rapport zijn geïdentificeerd, is het wederzijds wantrouwen tussen uitkeringsgerechtigden en de overheid. Veel ontvangers voelen zich behandeld als potentiële fraudeurs, met opdringerige controles die hen terughoudend maken om volledig openhartig te zijn over hun problemen. Dit gebrek aan vertrouwen voorkomt dat casemanagers de juiste ondersteuning kunnen bieden.

“Als de overheid het vertrouwen wil herstellen, moet zij de manier waarop zij uitkeringsgerechtigden benadert, veranderen,” zei Van Oudenhoven. “Er is te veel nadruk op surveillance, en dat ondermijnt de relatie die nodig is om mensen te helpen hun leven te verbeteren.”

De bevindingen van het SCP komen op een moment dat de Nederlandse overheid de Participatiewet herzien, die momenteel onder de loep ligt in de Tweede Kamer. De voorgestelde wijzigingen, die afwijken van een strikte focus op werk, worden ondersteund door het onderzoek van het SCP.