Analisten Waarschuwen: Gaza Ceasefire Zal Niet Duurzaam Zijn Zonder Politiek Proces

Gaza-wapenstilstand zal niet standhouden zonder politiek proces, waarschuwen analisten

De Israëlische regering heeft herhaaldelijk geprobeerd om zich terug te trekken uit wapenstilstanden, en deze keer zou niet anders kunnen zijn, zeggen experts.

De wapenstilstand die is overeengekomen door Israël en de Palestijnse groep Hamas heeft enige hoop gewekt dat de 15 maanden durende oorlog van Israël tegen Gaza eindelijk zal eindigen en dat Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen zullen worden vrijgelaten.

Echter, er is nog steeds onzekerheid bij sommige analisten of de deal, die woensdag werd aangekondigd en vanaf zondag van kracht zou moeten worden, zoals gepland zal doorgaan. Het Israëlische veiligheidskabinet gaf vrijdagavond groen licht voor de overeenkomst na het uitstellen van een vergadering die aanvankelijk voor donderdag was gepland. Toch opent de opsplitsing van de deal in drie fasen de mogelijkheid dat de voorwaarden worden geschonden of dat de partijen – met name Israël – zich terugtrekken uit de voorwaarden, aldus analisten.

De overeenkomst stipuleert dat een initiële fase van 42 dagen – waarin enkele gijzelaars en gevangenen worden overgedragen, Israël zich terugtrekt uit bevolkte gebieden en de hulp toeneemt – zal worden gevolgd door aanvullende fasen waarin meer gevangenwisselingen plaatsvinden, evenals een permanente Israëlische terugtrekking uit Gaza en een duurzame wapenstilstand.

“Israël is erg goed in het breken van wapenstilstanden en het lijkt erop dat het nooit zijn schuld is,” zei Mairav Zonszein, een expert op het gebied van Israël-Palestina bij de International Crisis Group.

Tijdelijke verlichting

De Gaza-wapenstilstand werd aangekondigd door de afgetreden Amerikaanse president Joe Biden en de Qatarese premier Sheikh Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani. Ook de Amerikaanse president-elect Donald Trump heeft zijn steun uitgesproken – en het is breed gerapporteerd dat de druk van Trump, die maandag aan de macht komt, de onderhandelingen over de wapenstilstand naar een akkoord heeft gedreven.

De overeenkomst heeft tot doel een verwoestende oorlog te beëindigen die juridische deskundigen, mensenrechtenorganisaties en experts van de Verenigde Naties heeft aangezet om Israël te beschuldigen van “genocide” vanwege zijn beleid om Palestijnen uit te hongeren en diensten te vernietigen die noodzakelijk zijn voor het levensonderhoud. Zuid-Afrika heeft ook een zaak aangespannen bij het Internationaal Strafhof waarin Israël van genocide wordt beschuldigd, wat door talrijke landen wordt gesteund.

Israël heeft meer dan 46.700 mensen – mannen, vrouwen en kinderen – gedood en bijna de hele pre-oorlog bevolking van 2,3 miljoen mensen uit hun huizen verdreven door middel van aanvallen en bevelen om te vluchten of het risico te lopen op bombardementen en grondaanvallen.

De oorlog begon na door Hamas geleide aanvallen op Zuid-Israël op 7 oktober 2023, waarbij 1.139 mensen omkwamen en 250 werden gegijzeld.

Veel van de gijzelaars werden vrijgelaten tijdens een eerdere wapenstilstand in november 2023, en de overgebleven gijzelaars worden verwacht te worden vrijgelaten in ruil voor honderden Palestijnse gevangenen, een uitwisseling die zich over meerdere weken zou kunnen ontvouwen. Zonszein gelooft echter dat de deal na dat punt kan instorten.

Diana Buttu, een Palestijnse juridische deskundige en voormalig onderhandelaar bij de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, vreest ook dat de vaagheid van de deal Israël in staat kan stellen deze op elk moment te beëindigen. Een voorwaarde vereist bijvoorbeeld dat Israël zich terugtrekt naar de “grens” van de Gazastrook in plaats van naar de grens van 1967, die de grenzen van Israël van het bezette gebied afbakent. Deze formulering wekt bezorgdheid over de vraag of Israël daadwerkelijk volledig zal terugtrekken uit de enclave.

Politieke angsten

De wapenstilstand die woensdag werd overeengekomen, is ruwweg hetzelfde als een eerdere die in mei werd voorgesteld, welke door Hamas werd aanvaard maar door Israël werd afgewezen, dat prompt de stad Rafah in Zuid-Gaza binnenviel. Toen waarschuwde Biden Israël dat Rafah, waar honderden duizenden ontheemde Palestijnen woonden, een “rode lijn” was uit angst dat een invasie de reeds ernstige humanitaire crisis in Gaza zou verergeren. Echter, de VS heeft haar dreiging om Israël te straffen na de invasie van Rafah niet waargemaakt.

De stap van Israël was onderdeel van een breder patroon van Netanyahu om voorstellen voor wapenstilstanden te ondermijnen, kennelijk om zijn fragiele extreemrechtse coalitie bij elkaar te houden totdat hij genoeg populariteit had herwonnen om nieuwe verkiezingen te kunnen houden. De extreemrechtse minister van Financiën Bezalel Smotrich en minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir hebben Netanyahu’s politieke angsten benut om hun eigen agenda door te drukken, zoals het voortzetten van de oorlog in Gaza.

Smotrich en Ben-Gvir maken deel uit van Israëls religieus-nationalistische nederzettingenbeweging en hebben gedreigd de coalitie te verlaten als Netanyahu een wapenstilstand ondertekent, een stap die de regering potentieel zou kunnen laten instorten en verkiezingen zou kunnen uitlokken. Smotrich en Ben-Gvir dreigen opnieuw de coalitie te verlaten als de huidige wapenstilstand doorgaat. Het is onzeker of deze bedreigingen slechts schijn zijn of dat de twee daadwerkelijk proberen Netanyahu ten val te brengen.

“Iedereen ziet Netanyahu als een dominante kracht in de Israëlische politiek, maar het is opmerkelijk hoeveel Smotrich en Ben-Gvir zijn politieke angsten hebben kunnen uitbuiten om hun eigen agenda’s na te streven,” zei Hugh Lovatt, een expert op het gebied van Israël-Palestina bij de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen.

Netanyahu lijkt het merendeel van zijn populariteit te hebben herwonnen sinds de aanvallen op 7 oktober 2023, die zijn goedkeuringscijfers lieten kelderen. Toch lijkt hij nog steeds terughoudend om verder te gaan met de wapenstilstand uit angst voor zijn politieke overleving. Donderdag zei Netanyahu dat hij een kabinetsvergadering die nodig was om de wapenstilstand goed te keuren “uitstelde” en gaf hij Hamas de schuld van het terugtrekken uit de voorwaarden van de deal. Het veiligheidskabinet keurde de deal uiteindelijk op vrijdag goed.

Mediators hebben gezegd dat Hamas het voorstel al heeft geaccepteerd, zoals het dat op verschillende momenten sinds mei heeft gedaan. “De Netanyahu van vandaag is niet die van het verleden. Hij is banger en niet in staat om beslissingen te nemen, wat heeft geleid tot strategische verlamming,” zei Lovatt.

De dag erna?

Sinds het begin van de oorlog in Gaza heeft de VS gepleit voor de terugkeer van de Palestijnse Autoriteit (PA), die enige controle heeft over de bezette Westelijke Jordaanoever, naar Gaza om te regeren. De PA is voortgekomen uit de Oslo I-overeenkomst van 1993, die werd ondertekend door Israëlische en Palestijnse leiders en een vredesproces op gang bracht met als ogenschijnlijk doel een Palestijnse staat tot stand te brengen.

Meer dan twee decennia is het vredesproces inactief geweest, grotendeels vanwege de uitbreiding van Israëlische nederzettingen in de bezette Westelijke Jordaanoever, die illegaal zijn volgens het internationaal recht, en het opleggen van beperkingen die Gaza politiek, economisch en territoriaal afsnijden van de Westelijke Jordaanoever, volgens een rapport van Human Rights Watch.

De PA wordt ook voornamelijk geleid door Fatah, een Palestijnse partij die in 2007 een korte burgeroorlog met Hamas heeft gevoerd, wat leidde tot een splitsing in de Palestijnse nationale beweging. De oorlog resulteerde in het feit dat de PA feitelijk uit Gaza werd gezet en beperkt bleef tot de Westelijke Jordaanoever, waar het beperkte autoriteit heeft onder de gevestigde Israëlische bezetting. Hamas nam de controle over de Gazastrook over, die Israël vervolgens als een “vijandig” gebied bestempelde en onder een land-, zee- en luchtsluiting plaatste.

Elk plan om de PA terug naar Gaza te brengen, baart Israël zorgen omdat het de bezette gebieden politiek en territoriaal zou herverbinden en oproepen tot Palestijnse staathood zou nieuw leven inblazen, aldus Omar Rahman, een expert op het gebied van Israël-Palestina bij de Middle East Council for Global Affairs.

Netanyahu heeft eerder gezegd dat Israël “overkoepelende veiligheidscontrole” over Gaza moet hebben voor een “onbepaalde” periode. “De trieste geschiedenis van Gaza laat ons zien dat er een cyclus van escalatie en de-escalatie is omdat er geen politiek kader is om de oorzaken aan te pakken,” zei Lovatt. “Degenen die willen doorgaan met vechten in Gaza zullen waarschijnlijk op een gegeven moment een kans krijgen.”