Analisten: Israël-Iran Conflict Toont Beperkte Invloed van China aan

Fu Cong, de permanente vertegenwoordiger van China bij de Verenigde Naties, sprak tijdens een vergadering van de VN-Veiligheidsraad over bedreigingen voor de internationale vrede en veiligheid op 13 juni 2025 in New York City.

Gedurende de twaalf dagen van het recente conflict tussen Israël en Iran heeft China snel zijn positie als mogelijke bemiddelaar en stem van rede ingenomen te midden van een escalerende regionale crisis. De dag na de ongeprovocerde aanval van Israël op Iran op 13 juni, nam Peking contact op met beide partijen om zijn verlangen naar een bemiddelde oplossing te uiten, terwijl de hoogste diplomaat van het land, minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi, de acties van Israël veroordeelde als een schending van het internationaal recht.

De Chinese president Xi Jinping volgde al snel met oproepen tot de-escalatie, terwijl China in de VN-Veiligheidsraad samen met Rusland en Pakistan pleitte voor een “onmiddellijke en onvoorwaardelijke wapenstilstand”. Toen Iran dreigde de strategisch belangrijke Straat van Hormuz te blokkeren, waarlangs 20 procent van de wereldolie passeert, kwam Peking ook snel in actie. Het ministerie van Buitenlandse Zaken riep in plaats daarvan op tot “de internationale gemeenschap om de inspanningen te intensiveren om conflicten te de-escaleren en te voorkomen dat regionale onrust een grotere impact heeft op de wereldwijde economische ontwikkeling”.

De houding van Peking gedurende het conflict bleef trouw aan zijn langdurige niet-interventiebenadering van buitenlandse vijandigheden. Maar deskundigen zeggen dat het weinig deed om zijn ambitie om een invloedrijke speler in het Midden-Oosten te worden te versterken, en in plaats daarvan de beperkingen van zijn invloed in de regio blootlegde.

China’s minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi verwelkomt de Russische plaatsvervangende minister van Buitenlandse Zaken Sergey Ryabkov en de Iraanse plaatsvervangende minister van Buitenlandse Zaken Kazem Gharibabadi voor een bijeenkomst over de Iraanse nucleaire kwestie op 14 maart 2025 in Beijing.

Waarom China bezorgd was

In tegenstelling tot sommige landen, en met name de Verenigde Staten, benadert China traditioneel het buitenlands beleid “door een lens van strategisch pragmatisme in plaats van ideologische solidariteit”, aldus Evangeline Cheng, een onderzoeksmedewerker aan het Midden-Oosten Instituut van de Nationale Universiteit van Singapore.

China heeft investeringen in de bloeiende technologiesector van Israël en zijn Belt and Road-infrastructuurproject omvat Iran, Saudi-Arabië, Qatar, Oman, Koeweit, Irak, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten. Cruciaal is dat China voor meer dan de helft van zijn ruwe olie-importen afhankelijk is van het Midden-Oosten en de grootste afnemer is van Iraanse olie. Een langdurige oorlog zou zijn olievoorzieningen verstoren, net als een Iraanse blokkade van de strategisch belangrijke Straat van Hormuz – iets wat tijdens het conflict door het Iraanse parlement werd bedreigd.

“Oorlog en beveiligingsinstabiliteit ondermijnen niet alleen Chinese investeringen en handel, maar ook de olieprijs en de energiezekerheid in het algemeen,” zei Alam Saleh, een senior docent Iraanse studies aan de Australische Nationale Universiteit. “Daarom zoekt China naar stabiliteit en verzet zich tegen elke vorm van militaire oplossing voor welk type conflict dan ook, ongeacht met wie.”

Diplomatieke spierballen tonen, economische macht beschermen

Bewust van de vriendschappelijke relaties van China met Iran en de economische zorgen van Peking, riep de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio Beijing op om Teheran te weerhouden van het sluiten van de Straat van Hormuz terwijl de onderhandelingen over een wapenstilstand deze week moeizaam verdergingen. Het was een kort moment van erkenning van de invloed van Peking, maar deskundigen zeggen dat de algemene diplomatieke invloed van China beperkt blijft.

“China’s aanbod om te bemiddelen benadrukt zijn verlangen om gezien te worden als een verantwoordelijke wereldspeler, maar zijn daadwerkelijke invloed blijft beperkt,” aldus Cheng. “Zonder militaire capaciteiten of diepgaande politieke invloed in de regio, en met Israël dat voorzichtig is met de banden van Peking met Iran, is de rol van China noodzakelijkerwijs beperkt.”

Beijing heeft echter aangetoond dat het in staat is om belangrijke diplomatieke deals in de regio te bemiddelen. In 2023 bemiddelde het de normalisatie van de relaties tussen Iran en Saudi-Arabië. Hoewel dit werd gezien als een enorme diplomatieke overwinning voor China, zeggen deskundigen dat Peking veel van zijn succes te danken had aan mede-bemiddelaars, Oman en Irak. China bemiddelde ook in een overeenkomst tussen Palestijnse facties, waaronder Hamas en Fatah, in juli 2024, waarbij ze zich verplichtten om samen te werken aan het bestuur van Gaza na het einde van de voortdurende oorlog van Israël tegen de enclave.

Maar William Yang, een senior analist voor Noordoost-Azië bij het in Brussel gevestigde International Crisis Group, zei dat de kansen vanaf het begin van het laatste conflict tegen China waren gekeerd vanwege de terughoudendheid van Israël ten opzichte van de relatie met Iran.

In 2021 ondertekenden China en Iran een 25-jarige “strategische partnerschap”, en Iran is een actieve deelnemer aan het Belt and Road-project. Iran heeft zich ook aangesloten bij de door Beijing geleide Shanghai Samenwerkingsorganisatie en nam dit jaar deel aan China’s “Maritime Security Belt” marine-oefeningen. De “vastberaden oppositie van Iran tegen de Amerikaanse hegemonie” sluit bovendien goed aan bij China’s bredere diplomatieke belangen, in vergelijking met de nauwe banden van Israël met de VS, aldus Yang.

De Dilemma van China

Het is een scenario dat zich in de toekomst zou kunnen herhalen, zei hij. “Deze situatie versterkt ook het dilemma waarmee China wordt geconfronteerd: terwijl het wil worden gezien als een grote mogendheid die in staat is om te bemiddelen in grote wereldconflicten, vermindert de nauwe relatie met specifieke partijen in sommige van de huidige conflicten de mogelijkheid van Peking om een dergelijke rol te spelen,” zei Yang.

Voorlopig zal Peking blijven vertrouwen op de VS als veiligheidsgarant in de regio, voegde hij eraan toe. “Het is duidelijk dat China zich zal blijven richten op het verdiepen van economische betrokkenheid bij landen in het Midden-Oosten, terwijl het profiteert van de aanwezigheid van de VS in de regio, die de primaire veiligheidsgarant voor regionale landen blijft,” zei Yang. “Aan de andere kant creëert de betrokkenheid van de VS bij het conflict, inclusief het veranderen van de loop van de oorlog door het bombarderen van Iraanse nucleaire locaties, de voorwaarden voor China om de morele hooggrond in de diplomatieke sfeer in te nemen en zich voor te doen als de meer terughoudende, kalme en verantwoordelijke grote macht.”