‘Alsjeblieft, doe dit niet’: Afghaanse gezinnen in Pakistan getroffen door hardhandig optreden

De Pakistaanse overheid heeft onlangs een drieledig plan aangekondigd om Afghaanse burgers uit het land te zetten. Islamabad, Pakistan – Toen Salima Ahmad* merkte dat er een gat van drie dagen zat tussen de vervaldatum van de visa van haar gezin en de datum op een document dat bevestigde dat ze een aanvraag voor verlenging hadden ingediend, vervulde haar hart zich met vrees. Ahmad, een Afghaanse burger die sinds 2022 in Pakistan woont, vreesde dat de autoriteiten haar gezin zouden arresteren voor het illegaal verblijven in het land.

Op 7 februari, slechts twee dagen nadat hun visa waren vervallen, werden haar angsten werkelijkheid. Een groep politieagenten, waaronder vrouwelijke agenten, viel haar huurhuis binnen en identificeerde haar gezin als ongedocumenteerde bewoners. Ondanks haar smeekbeden en pogingen om te laten zien dat hun paspoorten waren opgestuurd voor verlenging, nam de politie haar man mee.

De politieagenten vertelden Ahmad vervolgens dat ze de spullen van haar kinderen moest inpakken, met de waarschuwing dat zij ook naar een kamp voor vluchtelingen en gedeporteerden zou worden gebracht, dat was opgezet aan de rand van Islamabad. “Ik heb hen gesmeekt om dit niet te doen. Mijn kinderen zouden getraumatiseerd zijn. Maar uiteindelijk zetten ze ons in een bus en namen ze ons mee,” zei ze.

Na twee dagen in een tent in het kamp aan de rand van Islamabad te hebben doorgebracht, kon Ahmad pas twee dagen later naar huis terugkeren door een omkoping van 60.000 roepies ($216) te regelen. “Ik moest mijn familieleden vragen, die kwamen kijken, om deze lening te regelen. Pas toen mochten we naar huis,” zei ze. Voorlopig heeft het gezin hun paspoorten terug, met visa die voor nog een maand zijn gestempeld, aan het einde waarvan Salima vreest voor een herhaling van de vernederende en angstaanjagende ervaring die ze in februari hebben meegemaakt.

Ahmad’s verhaal is slechts één van de vele, aangezien duizenden Afghaanse burgers in Pakistan, van wie velen zijn gevlucht na de val van Kabul voor de Taliban in augustus 2021, nu een onzekere toekomst tegemoet zien onder een recente overheidsmededeling.

In een document van twee pagina’s dat vorige maand door het kantoor van premier Shehbaz Sharif werd uitgegeven, schetste de Pakistaanse overheid een plan in drie fasen om Afghaanse burgers die in het land verblijven terug te sturen. De eerste fase omvat de “onmiddellijke” deportatie van alle ongedocumenteerde Afghaanse burgers. Dit betreft 800.000 Afghanen die het land zijn binnengekomen zonder geldige visa, maar die sinds 2017 door de Pakistaanse overheid een Afghaanse Burgerkaart (ACC) hebben gekregen.

De tweede fase richt zich op Afghaanse burgers die zogenaamde Bewijs van Registratie (PoR) kaarten hebben, die voor het eerst in 2006 zijn uitgegeven. De laatste fase zal zich richten op Afghaanse burgers die mogelijk naar derde landen willen verhuizen. Als het plan wordt uitgevoerd zoals bedoeld, zullen alleen geldige visumhouders in het land blijven – geen van de andere vluchtelingen die Pakistan onder druk zijn binnengekomen zonder de juiste documentatie zullen mogen blijven.

De mededeling verhoogt in feite een eerder stop-start beleid voor de uitzetting van Afghaanse vluchtelingen. Oorspronkelijk geïmplementeerd eind 2023, heeft het plan er al toe geleid dat meer dan 800.000 Afghanen in de afgelopen 18 maanden zijn teruggekeerd naar Afghanistan, volgens het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties (UNHCR).

Geschiedenis van het huisvesten van vluchtelingen Pakistan heeft miljoenen Afghaanse vluchtelingen gehost sinds de Sovjetinvasie van Afghanistan in 1979. In de volgende 20 jaar, terwijl de burgeroorlog Afghanistan verwoestte en de Taliban voor het eerst de controle overnam in 1996, arriveerden er opeenvolgende golven van vluchtelingen in Pakistan.

Na de invasie van de Verenigde Staten in Afghanistan in 2001, na de aanslagen van 9/11, leidde de val van de Taliban tot de oprichting van een burgerregering, wat duizenden Afghanen ertoe aanzette om naar huis terug te keren. Ahmad, die in 1997 als zevenjarige naar Pakistan verhuisde, was een van degenen die in 2010 in Kabul opnieuw vestigden. Na de verhuizing voltooide ze een diploma in bedrijfsbeheer en begon ze te werken voor het ministerie van Financiën van Afghanistan onder president Ashraf Ghani.

“Ik leefde gelukkig in Afghanistan op dat moment. Mijn moeder en twee zussen verhuisden rond 2019 naar de Verenigde Staten, maar ik voelde me comfortabel in Kabul,” zei ze. Echter, de verrassende terugkeer van de Taliban in augustus 2021 veroorzaakte een nieuwe golf van ontheemding, waarbij tussen de 600.000 en 800.000 Afghanen asiel zochten in Pakistan.

Pakistan herbergt momenteel meer dan 2,5 miljoen Afghanen, volgens de schattingen van de overheid. Van hen bezit ongeveer 1,3 miljoen een door de UNHCR uitgegeven Bewijs van Registratie (PoR) kaart, die voor het eerst in 2006 werd geïntroduceerd, terwijl nog eens 800.000 een ACC hebben, die in 2017 werd uitgegeven. Tot nu toe hadden ze allemaal documenten die voor alle doeleinden werden beschouwd als certificaten van legitiem verblijf in Pakistan. Nu staan ze voor een onzekere toekomst onder het drie-fasen “verhuizingsplan.”

Degenen die na de overname van de Taliban in augustus 2021 arriveerden, moesten vertrouwen op visumverlengingen om in Pakistan te blijven, een proces dat duur, onvoorspelbaar en vol vertragingen is. Terwijl de officiële vergoeding voor visumvernieuwing $20 bedraagt, zegt Ahmad dat het indienen van paspoorten via legale kanalen vaak resulteert in langdurige confiscatie of outright afwijzing, waardoor aanvragers het risico lopen op detentie. Daarom betalen ze visumagenten om het proces te versnellen.

“We moeten ergens tussen de 15.000 en 20.000 roepies ($54 tot $72) betalen om onze visa te vernieuwen. Het was vroeger zes maanden geldig, maar sinds januari dit jaar verleent de overheid alleen nog maar visa van een maand,” klaagde ze.

Verslechterende relaties en toenemende onderdrukking Eens beschouwd als een van de dichtstbijzijnde bondgenoten van de Afghaanse Taliban, zijn de betrekkingen tussen Pakistan en zijn buur de afgelopen drie jaar verslechterd. Islamabad beschuldigt de Taliban in Afghanistan ervan niet in staat te zijn om de activiteiten van de Pakistaanse Taliban, of Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP), een groep die in 2007 is ontstaan en sindsdien honderden aanvallen heeft uitgevoerd tegen Pakistaanse veiligheidstroepen, te beteugelen.

Alleen al in 2024 heeft Pakistan meer dan 500 aanvallen gezien, wat heeft geleid tot meer dan 1.500 doden onder burgers en wetshandhavingspersoneel. De Pakistaanse overheid heeft vaak Afghaanse burgers beschuldigd van betrokkenheid bij deze aanvallen en beweert dat Kabul onderdak biedt aan de TTP, een beschuldiging die de Afghaanse Taliban ontkent.

Maar de recente mededeling van de overheid suggereert dat Afghaanse vluchtelingen zich nu in het midden van deze bilaterale spanningen bevinden. Afghaanse burgers met PoR-kaarten hebben tot nu toe enkele rechten genoten, zoals de mogelijkheid om bankrekeningen te openen en zich te registreren in de burgerdatabase van Pakistan. Nu zijn ze plotseling buitenstaanders en staan ze in de rij voor uitzetting.

In juli 2023, na een bezoek van UNHCR-hoofd Filippo Grandi, verlengde Pakistan de geldigheid van PoR-kaarten tot 30 juni 2025. De laatste overheidsmededeling suggereert dat er vooralsnog geen plan is om hun verblijf verder te verlengen.

Ikramullah Jamil*, een 31-jarige Afghaanse burger die in Pakistan is geboren, heeft daar bijna zijn hele leven gewoond, met uitzondering van zes jaar tussen 2015 en 2021, toen hij met zijn familie naar Afghanistan verhuisde. Jamil en zijn gezin moesten verhuizen nadat het Pakistaanse leger een grote militaire offensief lanceerde in de noordwestelijke provincie Khyber Pakhtunkhwa, waar ze woonden. Maar na de val van Kabul koos Jamil, de oudste van zijn acht broers en zussen, ervoor om naar Pakistan terug te keren.

Zelfs de UNHCR is niet helemaal duidelijk over de plannen van Pakistan, zegt Qaiser Afridi, de woordvoerder van het VN-agentschap in Pakistan. De UNHCR meldt dat meer dan 800 Afghanen, waaronder vrouwen en kinderen, sinds het begin van het jaar al zijn gedeporteerd vanuit Islamabad en Rawalpindi.

Jamil, die momenteel voor een mediabedrijf werkt, heeft zich aangemeld voor het US Welcome Corps, een programma van de Amerikaanse overheid voor vluchtelingen. “Ik heb me vorig jaar voor dit programma aangemeld en ik heb zelfs een e-mail van het State Department ontvangen dat mijn zaak in behandeling zal worden genomen. Ik had mijn eerste interview in december en ik kreeg te horen dat mijn vestigingsproces over een paar dagen zou beginnen,” zegt hij.

Maar met de nieuwe regering onder president Trump is Jamil onzeker over wat de toekomst voor hem in petto heeft, aangezien de nieuwe president een pauze heeft ingelast voor het vluchtelingenprogramma. “Nadat de nieuwe president aantrad, werd ik geïnformeerd dat het programma op pauze is gezet. Ik weet niet wat daarmee zal gebeuren. Nu verloopt mijn PoR en ik heb geen idee wat te doen.”

Names marked with an asterisk* have been changed to protect identities.