Agadez: De oude Sahelstad onder druk om zich aan te passen in moeilijke tijden

Agadez: De oude Sahelstad gedwongen om te veranderen in uitdagende tijden

Agadez, Niger – Op een snikhete middag in juli zat Elhadj Amadou Dizi Illo op een lage kruk in zijn souvenirwinkel in Agadez, terwijl zweetdruppels zijn huid onder zijn felgele tulband bedekten. Hij stofte een hoop versierde messen af op de vloer.

Terwijl hij werkte, keek hij op naar de gesloten Hotel Auberge tegenover zijn winkel, met een bord dat de naam aankondigde. Twee gebouwen verderop was een andere structuur met het woord “Antiquiteit” in grote krijtletters geschreven, ook gesloten. Buiten liepen vrouwen in lange hijabs en mannen in tulbanden voorbij, terwijl een theeverkoper stopte om glazen ataya – een mengsel van groene thee, munt en suiker – te bereiden.

Met zijn 63 jaar is Illo een statige man met een serene uitstraling. Zijn grijze snor en baard omlijsten zijn lippen, en de rimpels rond zijn melkachtige ogen verschijnen wanneer hij glimlacht, wat hij genereus doet. Illo’s winkel is een van de weinige souvenirwinkels die nog operationeel zijn in de oude Nigerese stad.

De modderstructuur is krap en benauwd, met nauwelijks ruimte voor meer dan één persoon. Op de planken liggen stoffige souvenirs van antiekhandelaars en juweliers uit Niger en de regio: een bronzen beker uit de woestijn, zilveren messen in stoffige groene en bruine leren hoezen gemaakt door de bekwame ambachtslieden van Agadez, en volumineuze kralenkettingen uit Ghana.

Ondanks dat hij uren open was, kwamen er geen kopers binnen, behalve twee tienerjongens die enkele minuten met Illo over een paar messen handelden voordat ze zonder aankopen de andere kant op scharrelden. “Het is moeilijk,” zei Illo, met een zachte, melodieuze Franse uitspraak. “Het leven is moeilijk voor iedereen die in het toerisme werkt, maar er zijn niet veel opties. We moeten het volhouden.”

Agadez, de oude stad van de Tuaregs, gelegen aan de zuidelijke rand van de Sahara, is altijd een natuurlijk kruispunt tussen culturen en continenten geweest vanwege zijn locatie. Het werd de “poort naar de Sahara” genoemd en in deze hete, droge savanne stopten kamelenkaravanen die waren geladen met keramiek en zijde uit Arabië of goud uit West-Afrikaanse koninkrijken, om uit te rusten tijdens de trans-Sahara handel van de 8e tot de 16e eeuw.

Op twee minuten lopen van Illo’s winkel staat de Grote Moskee – het hoogste moddergebouw ter wereld – als een bewijs van deze geschiedenis. Eeuwenlang diende de puntige minaret zowel als uitkijktoren als kompas voor reizigers. Het gebouw is gemaakt van houten balken en modderstenen, ook wel banco genoemd. Tuareg ambachtslieden reisden tot in Timbuktu in Mali om de delicate kunst van het bouwen met de zon gedroogde stenen te leren.

De verwoesting van de stad is zichtbaar in de afwezigheid van klanten, gesloten hotels en souvenirwinkels, en de verslechterende infrastructuur, met riolen die nu in de zandige straten stromen. Dit is ook te zien aan het andere publiek dat nu deze oude karavanroutes gebruikt: onregelmatige immigranten die wanhopig de woestijn willen oversteken om naar Algerije of Libië te gaan, en uiteindelijk Europa, voor een nieuw leven.

Illo, die zijn bedrijf in de jaren ’70 begon, heeft door de jaren heen veel vrienden gemaakt en herinneringen opgebouwd, maar de veranderingen in de stad en de toenemende vijandigheid tegenover buitenlanders hebben zijn leven veranderd. “Als Niger niet open was geweest, had ik mijn klanten nooit ontmoet of zulke langdurige vriendschappen kunnen sluiten,” zegt Illo, met een zeldzame frons.

“De wereld zit vol problemen op dit moment, er is geen andere plek waar je naartoe kunt gaan die zo stil is,” zegt Illo. “Ondanks alle moeilijkheden kan ik niet weggaan.”