Afghaanse vluchtelingen gedwongen terug uit Iran: Drought, Armoede en Repressie

Teruggekeerden uit Iran wachten op hulp, op 2 juli 2025, in Islam Qala, Afghanistan. Zonder een permanent huis om naar terug te keren, zijn veel teruggekeerden wanhopig op zoek naar hulp. In het transitkamp in Islam Qala, in het westen van Afghanistan, stapt Fatima uit de bus in de brandende hitte en een onzekere toekomst. Ze is een van de 10.000 mensen die die dag uit Iran zijn aangekomen en een van de 800.000 die de afgelopen zes maanden zijn teruggekeerd. Ze haast zich met haar drie kinderen naar een leeg stuk grond, laat zich op de stoffige grond vallen en beschermt haar gezin met beddengoed. Als je vraagt waar ze hierna heen gaat, zegt ze dat een broer hen misschien in haar geboortestad kan opvangen.

Het IFRC ondersteunt de Afghaanse Rode Halve Maan om warme maaltijden en gezondheidszorg in het kamp te bieden. VN-agentschappen bieden enige financiële steun. Maar binnen een dag is het tijd om te vertrekken. Buschauffeurs roepen de namen van Afghaanse steden en dorpen. Fatima sleept haar koffers naar een bus naar Owbeh, in de provincie Herat. Haar drie kinderen volgen haar. Ze legt uit dat ze in Iran tapijtweven heeft geleerd, maar dat ze geen materialen of gereedschap mee mocht nemen. Hoe kan ze opnieuw beginnen zonder geld, vraagt ze zich af. En wie zou haar tapijten in haar dorp überhaupt kopen? Ze hebben niets. Zelfs niets om te eten.

De terugkeer uit Iran was traumatisch, maar haar echte uitdagingen beginnen nu. Wanneer ze in haar geboortestad aankomt, zullen er geen banen in de publieke sector voor haar zijn. Mannen zullen terughoudend zijn om haar in te huren vanwege de regels en voorschriften die gepaard gaan met het in dienst nemen van vrouwen. Haar enige kans om te overleven zal zijn om een eigen onderneming te starten. Hiervoor heeft ze startkapitaal nodig. Ze zal ook hulp van haar broer nodig hebben om toegang te krijgen tot markten. Het zal een strijd zijn, maar steeds meer Afghaanse vrouwen nemen deze uitdaging aan. Fatima zou dat ook kunnen. Als ze maar toegang tot krediet kan krijgen.

Maar zal iemand in haar gemeenschap in staat zijn haar producten te kopen? Zoals de meeste Afghanen zullen haar buren grotendeels afhankelijk zijn van de landbouw, die weer afhankelijk is van irrigatie en regen. In veel delen van de provincie Herat, en in het hele land, wordt irrigatie onmogelijk door droogte. Rivieren zijn stof. Ondergrondse waterbronnen drogen op. Zonder de mogelijkheid om te boeren, stromen mannen naar de steden op zoek naar dagelijks werk, om daar te ontdekken dat de strijd om water ook daar woedt. Mercy Corps heeft geclaimd dat de helft van de boorgaten in Kabul droog is en dat de stad binnen vijf jaar zonder toegankelijk grondwater kan komen te zitten. Deze ontwikkeling kan worden vertraagd of omgekeerd, maar alleen met grote investeringen in waterbesparing, regenwateropvang, opslagdammen en controle-dammen. Juist die investeringen zijn waar Afghanistan moeite mee heeft.

Als Fatima een beetje geld kan verdienen en dicht bij water kan wonen, dan kan ze zich concentreren op de schoolopleiding van haar kinderen. Haar dochter zal naar een madrassa moeten gaan. Dit zal een aanzienlijke achteruitgang zijn ten opzichte van haar onderwijs in Iran. Maar als ze geluk heeft, zal het een van de vele madrassa’s zijn die al meer gevarieerde vakken introduceren en lessen tot het 12e leerjaar aanbieden. Als ze vindingrijk is en wat middelen kan investeren, zijn er misschien ook andere opties, waaronder beroepsopleiding en online cursussen. De beperkingen waarmee ze te maken zal krijgen zijn extreem, maar niet nieuw. Ze weerspiegelen een langdurige strijd tussen steden en het platteland, tussen wensen voor zelfontplooiing en diepgewortelde patriarchie. Buitenlandse hulp kan helpen door stilletjes meerdere en flexibele kansen te creëren om te leren en uit te wisselen, terwijl erkend wordt dat de ideologische strijd voor de Afghanen zelf is en tijd zal kosten. Sommige organisaties proberen dit te doen, maar niet op grote schaal.

Het zal veel geluk vereisen voor Fatima om investeringen in haar sociale onderneming te krijgen, toegang te krijgen tot schoon drinkwater en onderwijs voor haar kinderen te verkrijgen. Het alternatief is somber en helaas veel waarschijnlijker. Zoals de meeste nieuwkomers zal ze waarschijnlijk binnen enkele weken verarmd zijn. Ze zal geen toegang hebben tot de zeldzame kansen voor bedrijfssteun. Het gebrek aan water zal de dorpen om haar heen leegmaken. Als ze blijft, zal haar gezondheid achteruitgaan. Medische zorg zal te ver weg zijn of te duur. Ze kan gedwongen worden om haar dochter vroeg te laten trouwen en haar jongens van school te trekken om goedkoop dagelijks werk te doen. Dit gebeurt in het hele land. Als het kan, om zo’n verschrikkelijk lot te vermijden, zal ze proberen terug te keren naar Iran.

Kan buitenlandse hulp een rol spelen in het ondersteunen van Fatima en de miljoenen zoals zij? Ondanks alle voorbehouden is humanitaire financiering de afgelopen vier jaar genereus geweest. Meer dan $7 miljard is besteed aan hulp. Voldoende om tienduizenden vrouwen te helpen kleine bedrijven te starten. Voldoende om boerderijen te irrigeren, boorgaten te verdiepen en water op te slaan in het hele land. Voldoende om duizenden alternatieve leermogelijkheden voor kinderen te creëren. Humanitaire agentschappen hebben geprobeerd op al deze gebieden te helpen, maar de vraag naar noodhulp heeft het grootste deel van de fondsen in beslag genomen, en veel donoren zijn terughoudend geweest om te investeren in iets dat op langere termijn is, uit angst om degenen in macht te legitimeren.

De noodzaak voor een nieuwe aanpak is overtuigend. Er is nu minder geld beschikbaar door bezuinigingen op hulp, maar wat er nog over is, kan nog steeds worden geïnvesteerd in lokaal geleide strategieën voor levensonderhoud, waterinfrastructuur, gezondheid en onderwijs. Dit kan mensen zoals Fatima een sprankje hoop voor de toekomst bieden. Dit is waar het IFRC zich op zal richten, voor zover de middelen dat toelaten.

Als de morele reden hiervoor niet overtuigend genoeg is, is het de moeite waard om te overwegen dat op de huidige koers, de historische repatriëring naar Afghanistan die dit jaar plaatsvindt waarschijnlijk een voorloper zal zijn van een veel grotere uittocht in de komende jaren. Het zou veel wijzer zijn om nu te investeren en mensen een kans te geven om te gedijen in hun thuisland dan om in de nabije toekomst veel meer te investeren in vluchtelingenkampen en anti-mensenhandel.