Activisten spannen rechtszaak aan tegen het VK over export van F-35 onderdelen naar Israël

Uitdaging voor de Britse regering over F-35-export naar Israël

De Britse regering wordt geconfronteerd met een rechtszaak in de High Court over de export van F-35-jetscomponenten die door Israël worden gebruikt. De mede-eisers zijn Al-Haq, een Palestijnse mensenrechtenorganisatie, en het Global Legal Action Network (GLAN).

De rechtszaak van vier dagen begint dinsdag, terwijl de Israëlische aanvallen in Gaza voortduren met behulp van F-35-jets, waarbij al meer dan 61.700 mensen zijn omgekomen.

Wat is er aan de hand?

In september 2024 schorste het VK ongeveer 30 van de 350 wapenexportvergunningen naar Israël na een herziening die aantoonde dat er “een duidelijk risico bestaat dat bepaalde militaire exporten naar Israël kunnen worden gebruikt in strijd met het internationaal humanitair recht”, aldus het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Gemenebest en Ontwikkeling.

Er werd echter een uitzondering gemaakt voor F-35-jetscomponenten, waarbij het belang van het F-35 wereldprogramma voor de internationale veiligheid werd genoemd. De onderdelen zouden niet rechtstreeks naar Israël worden verzonden, aldus de regering.

Al-Haq en GLAN betogen dat de regering de nationale en internationale wetgeving overtreedt door de onderdelen via de wereldwijde reservepool en F-35-partnerlanden aan Israël te leveren, “ondanks de bevinding van het Internationaal Gerechtshof dat er een aannemelijk risico is op genocide tegen Palestijnen in Gaza”.

Volgens berichten levert het VK ongeveer 15 procent van de componenten voor de F-35-jets die door Israël worden gebruikt.

De zaak heeft nieuwe betekenis gekregen na een rapport van de Palestijnse Jeugdbeweging, Progressives International en Workers for a Free Palestine, waarin wordt gesuggereerd dat F-35-onderdelen nog steeds rechtstreeks naar Israël worden gestuurd vanaf maart 2025.

“Ondanks de opschorting van directe verzendingen van F-35-componenten van het VK naar Israël in september 2024, suggereren de gegevens dat dergelijke verzendingen nog steeds aan de gang zijn vanaf maart 2025”, aldus het rapport, waarbij gegevens van de Israëlische belastingautoriteit worden geciteerd.

Van dinsdag tot en met vrijdag zullen de rechters van de High Court onderzoeken of de beslissing van de regering om enkele maar niet alle wapenvergunningen voor export naar Israël op te schorten juridisch correct was.

Wat zullen de actievoerders betogen?

De mede-eisers Al-Haq en GLAN hebben in december 2023 een verzoek tot rechterlijke toetsing ingediend over wapenexportvergunningen naar Israël, waarbij ze verwijzen naar schendingen die door Israël tegen Palestijnen in Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever zijn gepleegd.

Ze beweren dat F-35-jets plausibel betrokken zijn geweest bij oorlogsmisdaden. “We weten dat Israël de F-35-jets gebruikt om burgers te bombarderen. Bijvoorbeeld tijdens de aanval op 18 maart die de wapenstilstand verbrak, en dit zou niet mogelijk zijn zonder de hulp van het VK,” aldus Walker.

“Honderden burgers zijn omgekomen,” vervolgde Walker, verwijzend naar een van de dodelijkste dagen in Gaza, toen Israëlische aanvallen meer dan 400 mensen doodden. “We weten dat elke F-35-jets enkele Britse onderdelen heeft.”

Wat is de positie van het VK?

De woordvoerder voegde eraan toe dat van de overgebleven vergunningen voor Israël, de “overgrote meerderheid” niet voor het Israëlische leger is, maar voor “burgers of herexport, en daarom niet worden gebruikt in de oorlog in Gaza”.

De woordvoerder herhaalde de positie van de regering dat de uitzondering voor het F-35-programma “vanwege de strategische rol in de NAVO en bredere implicaties voor internationale vrede en veiligheid” was, en voegde eraan toe dat “elke suggestie dat het VK andere wapens voor gebruik door Israël in de oorlog in Gaza licentiert, misleidend is”.

Welke andere groepen zijn betrokken bij de zaak?

Oxfam, Human Rights Watch en Amnesty International helpen de rechtbank door schriftelijk bewijs in te dienen. De tussenkomst van Oxfam is gebaseerd op de documentatie van de schade die door Israëlisch vuur aan water- en gezondheidsfaciliteiten is toegebracht.

Akshaya Kumar, directeur van crisisbepleiding bij Human Rights Watch, bracht het idee van strafrechtelijke aansprakelijkheid naar voren, met verwijzing naar het oorlogsmisdadentribunaal voor Joegoslavië. “Als je een leverancier bent, help je de aanhoudende aanval, de aanhoudende luchtaanvallen. Je bent deel van die strafrechtelijke aansprakelijkheid,” zei ze.

Elizabeth Rghebi, de MENA-advocaat van Amnesty International USA, betoogde dat verschillende staten ofwel niet bereid zijn om de internationale juridische verplichtingen na te leven of hebben beweerd dat de structuur van het F-35-programma het onmogelijk maakt om wapencontroles op de eindgebruiker toe te passen, “wat het gehele programma incompatibel met het internationaal recht zou maken”.

Wat is de omvang van de schade door Israëlische luchtaanvallen in Gaza?

Israëls laatste militaire aanval op Gaza begon kort na 7 oktober 2023, toen Hamas, de groep die de Strook bestuurt, een inval in Zuid-Israël leidde, waarbij 1.139 mensen omkwamen en meer dan 200 mensen gevangen werden genomen.

Israël is er niet in geslaagd zijn verklaarde doel te bereiken om Hamas te verpletteren, terwijl de luchtaanvallen van jets, waaronder de F-35, de civiele infrastructuur hebben verwoest, waaronder ziekenhuizen, scholen, universiteiten, bibliotheken, moskeeën en kerken.

Emeritus professor Paul Rogers van de Universiteit van Bradford zei: “Wat betreft de tonnage die is gedropt, hebben de meeste moderne oorlogen zeer hoge niveaus van gebruikte tonnage. Gaza is waarschijnlijk een van de ergste. Als je teruggaat naar de Tweede Wereldoorlog – de carpetbombing van Duitse steden, de brandbombardementen op Japanse steden, en op kleinere schaal, de bombardementen die Groot-Brittannië tijdens de tweede en derde jaren van de oorlog heeft ervaren.”

Hij voegde eraan toe: “Dus, het is niet uitzonderlijk in die zin, maar de concentratie van zoveel vuurkracht in een heel klein gebied is zeer ongebruikelijk. Het is te vergelijken met enkele van de ergste voorbeelden van moderne oorlogsvoering en hun impact op burgers.”

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de ellende gedocumenteerd die het gezondheidszorgsysteem van Gaza is aangedaan, waaronder de systematische vernietiging van ziekenhuizen, het onthouden van medische voorraden en de detentie van artsen.

“Luchtaanvallen en een gebrek aan medische voorraden, voedsel, water en brandstof hebben een al ondergefinancierd gezondheidssysteem vrijwel uitgeput,” aldus de WHO.

Ze voegde eraan toe dat 90 procent van de wooneenheden in Gaza is verwoest of beschadigd. Een vergelijkbaar percentage van de schoolgebouwen vereist volledige reconstructie of belangrijke rehabilitatie.