Waarom is attieke, het nationale gerecht van Ivoorkust, een wereldicoon geworden?

Waarom is de nationale schotel van Ivoorkust, attieke, een wereldicoon geworden?

Attieke, de gefermenteerde cassavamaaltijd die dagen nodig heeft om te bereiden, is erkend als een levend erfgoedobject door de UNESCO. Deze schotel is een belangrijk onderdeel van de Ivorianse keuken en wordt door mensen van alle niveaus in de samenleving gewaardeerd.

In december heeft UNESCO attieke officieel erkend als een immaterieel cultureel erfgoed. Deze erkenning plaatst attieke naast andere wereldberoemde culinaire favorieten zoals Koreaanse kimchi en Mexicaanse taco’s.

Voor Ivorianse vrouwen die de schotel in grote hoeveelheden bereiden voor verkoop en deze kookkunst generaties lang hebben doorgegeven, is attieke niet alleen een manier om verbinding te maken, maar ook een pad naar financiële vrijheid.

De naam attieke wordt uitgesproken als “at-chie-kay” en wordt soms als Ivorianse couscous gepresenteerd, en is door sommigen gepromoot als een glutenvrij alternatief voor gewone couscous.

Waarom werd attieke erkend?

Een UNESCO-panel heeft attieke op 5 december toegevoegd aan de lijst van immaterieel cultureel erfgoed tijdens een sessie over het beschermen van niet-fysiek erfgoed in Asuncion, Paraguay. De lijst benadrukt cultureel belangrijke praktijken, kennis of uitdrukkingen die specifiek zijn voor een regio of land.

Naast attieke werden ook tien andere culturele maaltijden of dranken erkend, waaronder Japanse sake en Caribisch cassavabrood.

UNESCO heeft de vaardigheden die verband houden met de productie van attieke opgemerkt, waarbij ze benadrukte dat deze kennis en vaardigheden mondeling en door observatie binnen families worden doorgegeven. Dit speelt een belangrijke rol in het sociale leven van gemeenschappen.

Wat is de oorsprong van attieke en zijn traditionele betekenis?

Attieke is een toegankelijke en betaalbare schotel die een basisvoedsel is geworden voor gezinnen. Het wordt vaak geserveerd op bruiloften, verjaardagen en andere evenementen, meestal met pittige pepersaus, gegrilde of gefrituurde tilapia en gesneden uien.

De bereiding van attieke vindt meestal plaats door vrouwen in de zuidelijke lagunegebieden van Ivoorkust, vooral van de Adioukrou, Avikam en Ebrie groepen. De naam is afgeleid van de Ebrie term voor de maaltijd: “adjeke”.

In de afgelopen decennia is de productie verspreid over het hele land en de vraag naar attieke groeit in buurlanden zoals Burkina Faso en Ghana, evenals in Afrikaanse diasporas in Europa en Noord-Amerika.

Hoe wordt attieke gemaakt?

De stoomgefermenteerde cassavapulp heeft meestal drie tot vijf dagen nodig om van scratch te worden gemaakt. Groepen vrouwen komen vaak samen om de maaltijd in grote hoeveelheden te bereiden en verkopen deze vervolgens aan marktverkopers in kleine plastic zakjes.

Het fermentatieproces, genaamd Magnan, geeft attieke zijn kenmerkende smaak. Hier is hoe de maaltijd traditioneel wordt bereid:

Allereerst worden licht gekookte of gestoofde cassavarooten voor één tot drie dagen geweekt om te fermenteren en als gist te dienen in het eindproduct. Vervolgens worden meer verse wortels geschilde, in stukken gesneden en gewassen. Samen met de gefermenteerde wortels, wat oververhit palmolie en wat water, wordt het mengsel gemalen in een grinder.

Na het malen wordt de pulp in plastic zakken verdeeld en nog eens 12 tot 15 uur verder gefermenteerd. Daarna wordt de gefermenteerde pasta grondig uitgeperst om het water eruit te halen. Gewoonlijk bereiden Ivorianse vrouwen de maaltijd in batches met een industriële pers.

De droge pasta wordt gezeefd, vaak met een zeef van 5 mm om de schilferige delen te verwijderen. Vervolgens wordt de gedroogde pasta in dunne lagen op zeilen uitgespreid en in de zon gedroogd, wat ongeveer een half uur of meer duurt, afhankelijk van het weer.

Ten slotte worden de granules gestoomd in traditionele potten, waarbij heet water onder de gedroogde attieke wordt gehouden. Deze stoomtijd bedraagt 30 tot 40 minuten. Het eindproduct, dat zacht en luchtig van consistentie is, wordt gewoonlijk verpakt in kleine plastic zakjes voor verkoop op markten.

Wat zijn de controverses rond attieke?

Veel Ivoorkust bewoners zijn gepassioneerd over attieke en beschouwen de toenemende productie in buurlanden als een bedreiging voor hun nationale identiteit. In 2019 ontstond er verontwaardiging op sociale media nadat een Burkinees chef-kok een prijs won voor attieke op een landbouwbeurs in Abidjan.

Na de erkenning door UNESCO gaven lokale bewoners aan dat deze wereldwijde erkenning belangrijk is en zal helpen om Ivorianse attieke te onderscheiden. In 2019 begon de Ivorianse regering een poging om de naam “Attieke des Lagunes” te beschermen.

In het midden van 2023 verleende de Afrikaanse Organisatie voor Intellectuele Eigendom (OAPI) Ivorianse attieke de status van PGI of “Beschermde Geografische Aanduiding”, wat de speciale culturele band met Ivoorkust onderstreept.

Welke andere Afrikaanse gerechten hebben UNESCO-erfgoedstatus?

Met zijn nieuwe status voegt attieke zich bij het Senegalese rijstgerecht thiebou dieune, het enige andere sub-Sahara Afrikaanse gerecht dat met de UNESCO-eer is erkend. Dit gerecht, dat afkomstig is uit de stad Saint Louis, wordt bereid met vis en groenten en wordt vaak gegeten als lunch of diner.