Stop met het afschuiven van verantwoordelijkheid: Kindermisbruik in de kerk is een systematisch probleem

Aartsbisschop van Canterbury Justin Welby heeft in november zijn ontslag aangekondigd als leider van de Kerk van Engeland, na een onafhankelijk onderzoek naar de misdaden van John Smyth. Dit onderzoek onthulde zijn voortdurende falen om de nodige stappen te ondernemen om deze veelvuldige kindermisbruiker ter verantwoording te roepen. Welby zal officieel begin januari aftreden.

Het onafhankelijke Makin-onderzoek ontdekte dat Smyth, een advocaat betrokken bij het christelijk ministerie, in vier decennia tot wel 130 jongens en jonge mannen misbruikte tijdens christelijke zomerkampen in Afrika en Engeland. Smyth, die zijn slachtoffers onderwierp aan traumatische fysieke, seksuele, psychologische en spirituele aanvallen, overleed in 2018 op 75-jarige leeftijd zonder volledige verantwoording af te leggen.

Het onderzoek concludeerde dat het misbruik door John Smyth “veelvuldig en afschuwelijk” was. “Woorden kunnen de gruwel van wat er is gebeurd niet adequaat beschrijven,” merkte het rapport op. De getuigenissen van de slachtoffers die aan het onderzoek deelnamen, zijn hartverscheurend. Velen gaven aan meer dan veertig jaar te hebben gewacht met het onthullen van het misbruik uit angst voor beschuldigingen of ongeloof.

Het gruwelijke misbruik van jongens betrokken bij christelijke kampen werd voor het eerst in de jaren ’80 vastgesteld, maar de Kerk van Engeland faalde in het nemen van passende maatregelen en liet hem praktisch zijn misbruik voortzetten, zowel in Engeland als in Afrika.

Aartsbisschop Welby heeft in de jaren ’70 vrijwillig geholpen bij enkele van de vakantiekampen waar Smyth jongens misbruikte, maar ontkende dat hij op dat moment enige kennis had van zorgen over de advocaat. Het Makin-onderzoek concludeert dat dit “onwaarschijnlijk” is. Welby mag dan misschien niet op de hoogte zijn geweest van de volledige omvang van het misbruik, maar hij wist dat het had plaatsgevonden.

Welby zegt dat hij in 2013 voor het eerst op de hoogte werd gebracht van Smyths misdaden, maar erkent dat hij op de een of andere manier niet officieel een rapport bij de politie heeft ingediend. Het onderzoek vond dat als Welby het misbruik in die tijd aan de autoriteiten had gemeld, “op basis van waarschijnlijkheid”, Smyth “veel eerder” ter verantwoording zou zijn geroepen. Dit zou de slachtoffers van Smyth ongeveer 10 jaar extra pijn hebben bespaard, hen meer tijd hebben gegeven om hem verantwoordelijk te houden voor zijn misdaden voordat hij stierf, en zou hebben aangetoond dat de kerk en haar leiders daadwerkelijk om de slachtoffers van misbruik door geestelijken geven.

In zijn ontslagverklaring zei Welby dat hij “persoonlijke en institutionele verantwoordelijkheid moet nemen voor de lange en hertraumatiserende periode tussen 2013 en 2024”.

Toch kwam Welby’s ontslag niet makkelijk tot stand – hij moest onder immense druk worden gedwongen om zijn functie neer te leggen. Net zoals hij faalde om actie te ondernemen om Smyth ter verantwoording te roepen, faalde Welby ook om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn rol in het beschermen van een misbruiker tegen verantwoording.

Na de publicatie van het Makin-onderzoek vertelde Welby aanvankelijk de media dat hij niet van plan was om af te treden. Pas nadat enkele hoge geestelijken, zoals bisschop Helen-Ann Hartley van Newcastle, hem vroegen om op te stappen, premier Keir Starmer zijn steun weigerde, en de publieke kritiek op sociale media toenam, erkende hij zijn verantwoordelijkheid en stemde hij met tegenzin in met zijn vertrek.

Helaas is Welby niet de enige hoge figuur in de Kerk van Engeland die wordt bekritiseerd om zijn inadequate reactie op kindermisbruik. Eerder deze maand bood aartsbisschop van York, Stephen Cottrell, zijn excuses aan nadat er meer aandacht kwam voor zijn omgang met een ander misbruikgeval in 2019 dat verband hield met de Kerk van Engeland.

Cottrell wordt beschuldigd van het toestaan dat een priester in functie bleef, ondanks dat hij wist dat deze was verbannen om alleen met kinderen te zijn en compensatie had betaald aan een slachtoffer van seksueel misbruik.

Als de volgende hoogst geplaatste bisschop in de Kerk, zal Cottrell tijdelijk de rol van aartsbisschop van Canterbury overnemen in januari, terwijl er een permanente vervanger voor Welby wordt geselecteerd.

Tot nu toe heeft Cottrell de groeiende oproepen tot zijn ontslag afgewezen, met de bewering dat het voortduren van de aanstelling van de misbruikende priester, die volgens rapporten de slachtoffers enorm verstoorde, niet zijn schuld was en dat hij niet zijn baan moest verliezen. “Het spijt me diep dat we niet eerder actie konden ondernemen,” zei hij, “maar dat was de situatie die ik erfde.”

Het lijkt erop dat niemand, zelfs de hoogste leiders, zich echt verantwoordelijk voelen voor de schijnbare onmacht van de Kerk van Engeland om kinderen te beschermen, misbruik te erkennen wanneer het gebeurt, misbruikers uit hun functies te verwijderen en gerechtigheid te bieden aan slachtoffers van alle leeftijden zonder onder druk van het publiek te staan.

Welby’s terughoudende en late ontslag is zonder twijfel welkom en zou gevolgd moeten worden door anderen. Maar de steeds groeiende crisis in de kerk toont duidelijk aan dat wat vandaag nodig is, geen individuele ontslag is, maar in plaats daarvan echte institutionele verantwoordelijkheid en betekenisvolle actie.

De kerk moet dringend een serieus opleidingsprogramma voor grensoverschrijdend gedrag en seksuele uitbuiting implementeren in al zijn seminaries en theologische opleidingsinstituten, en passende disciplinaire procedures ontwikkelen om de seksuele, fysieke en emotionele uitbuiting van zowel volwassenen als kinderen aan te pakken.

Er moet een systeem worden opgezet dat onmiddellijke verwijdering van elke dader uit het ministerie garandeert. Het rapport van het Onafhankelijke Onderzoek naar Seksueel Misbruik van Kinderen (IICSA), gepubliceerd in 2022, vond dat geestelijk misbruik endemisch is in het Verenigd Koninkrijk, en dat hoge leden van de kerk vaak daders beschermen door hen naar een andere parochie te verplaatsen in het geval van geruchten – of zelfs wanneer het misbruik door de slachtoffers is gemeld. Een vermeende dader naar “ballingschap” sturen, bereikt natuurlijk weinig anders dan de kerk tijdelijk vrij te houden van schandalen. De slachtoffers kunnen geen gerechtigheid vinden of de kans om te genezen. Onbehandeld en onbestraft gaat de dader gewoon verder met zijn misbruik in zijn nieuwe omgeving. Zoals het geval was met Smyth, herhaalt dit treurige patroon zich totdat iemand, vaak een slachtoffer, erin slaagt de misdaad openbaar te maken. Dan begint het afschuiven van verantwoordelijkheid. Kerkleiders beginnen te praten over “geërfde situaties” en beweren onwetend te zijn.

Dit kan niet worden toegestaan om door te gaan.

Het is tijd dat de kerk haar verantwoordelijkheden accepteert, misbruikers niet meer beschermt en zich richt op het ondersteunen van slachtoffers.

Het moet ook worden herinnerd dat dit op geen enkele manier een probleem is dat specifiek is voor de Kerk van Engeland. Schandalen van deze aard komen periodiek voor in kerken over de hele wereld, van het VK en Ierland tot de Verenigde Staten en Australië.

In Spanje wordt geschat dat meer dan 200.000 kinderen sinds 1940 zijn misbruikt door de rooms-katholieke geestelijkheid. Een onafhankelijk onderzoek publiceerde zijn rapport over het schandaal in 2023 en beoordeelde de reactie van de kerk op het endemische misbruik als “onvoldoende”. Onder zware politieke druk begon de katholieke kerk in 2020 een klachtenprocedure voor geestelijk misbruik. Dit leidde tot bijna 1000 slachtoffers die zich meldden. Maar het is algemeen bekend dat dit slechts de top van de ijsberg is.

In Frankrijk vond een onderzoek in 2021 naar geestelijk misbruik dat minstens 216.000 kinderen sinds 1950 seksueel zijn misbruikt in de Franse katholieke kerk, door minstens 3.000 daders. De auteurs van het rapport beschuldigden de kerk ervan “wrede onverschilligheid” te tonen tegenover de slachtoffers. Zij zeiden dat dit misbruik plaatsvond in katholieke scholen, kerken en vakantiekampen in heel Frankrijk, waarbij de overgrote meerderheid van de slachtoffers tussen de 10 en 13 jaar oud was. Velen hadden geprobeerd het misbruik te melden aan kerkelijke leiders en werden niet geloofd.

Geestelijk misbruik is systematisch en kan niet worden afgedaan als individuele gevallen die zijn gepleegd door atypische “afwijkende” daders.

Er is overvloedig bewijs dat veel daders blijven opereren in verschillende kerken over de hele wereld, met weinig of geen toezicht van religieuze autoriteiten of wetshandhaving. Deze afwezigheid van toezicht betekent dat zij hun misbruik openlijk kunnen voortzetten, zich onoverwinnelijk voelend.

Tot op de dag van vandaag lijkt geestelijk misbruik voornamelijk aan het licht te komen en worden daders gestraft, dankzij de moed en kracht van slachtoffers.

Het is 20 jaar geleden dat het Centre for Women’s Justice, een organisatie die ik mede heb opgericht, zijn hoogste onderscheiding, de Emma Humphreys Memorial Prize, toekende aan Dr. Margaret Kennedy, een overlevende en een vooraanstaand campagnevoerder tegen seksueel misbruik door geestelijken. Zij richtte MACSAS (Minister & Clergy Sexual Abuse Survivors) op, een nationale organisatie die mannen en vrouwen ondersteunt die als kind of volwassene seksueel misbruik door geestelijken of ministers hebben ervaren. MACSAS is vandaag de dag nog steeds actief en verricht belangrijk werk ter ondersteuning van overlevenden en het ter verantwoording brengen van misbruikers.

Margaret Kennedy en alle andere moedige overlevenden die zich door de decennia heen hebben uitgesproken om de gruwelen van geestelijk misbruik bloot te leggen, zouden echter niet hoeven te strijden voor gerechtigheid. Dit zou gemakkelijk moeten worden verstrekt. De kerk, samen met elke andere religieuze instelling, zou het tot hun hoogste prioriteit moeten maken om hun gelederen te reinigen van misbruikers, uitbuiters en kinderverkrachters.

De tijd voor het afschuiven van verantwoordelijkheid, excuses en late, terughoudende ontslagen door een paar leiders is voorbij.