ICJ Beoordeelt Juridische Verantwoordelijkheid voor Klimaatverandering en de Toekomst van onze Planeet
Historische zittingen aan het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag zijn ten einde gekomen, nadat meer dan 100 landen en internationale organisaties gedurende twee weken argumenten hebben gepresenteerd over wie de juridische verantwoordelijkheid voor de verslechterende klimaatcrisis zou moeten dragen.
Vanuatu leidde deze inspanning en, samen met andere eilandnaties in de Stille Oceaan, verklaart het dat de klimaatcrisis een bedreiging vormt voor zijn bestaan. “Het is met een diep gevoel van urgentie en verantwoordelijkheid dat ik vandaag voor u sta,” zei Ralph Regenvanu, de speciale gezant van Vanuatu voor klimaatverandering en milieu, toen hij de zittingen op 2 december opende. “De uitkomst van deze procedures zal generaties lang weerklinken en het lot van landen zoals het mijne en de toekomst van onze planeet bepalen,” voegde hij eraan toe.
In de daaropvolgende twee weken deden tientallen landen soortgelijke oproepen, terwijl een handvol grote fossiele brandstofproducerende landen betoogde dat vervuilers niet verantwoordelijk gehouden moesten worden. Sebastien Duyck, een senior advocaat bij het Center for International Environmental Law (CIEL), dat de zittingen volgde, merkte op dat de landen die tegen juridische aansprakelijkheid pleitten in de minderheid waren. “Grote vervuilers, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Rusland, China, Duitsland, Saoedi-Arabië, Canada, Australië, Noorwegen en Koeweit, bevonden zich in een isolement in hun pogingen om het juridische systeem te gebruiken voor hun eigen belangen en zich te beschermen tegen verantwoordelijkheid,” zei Duyck in een verklaring. “Het is tijd om deze cyclus van schade en straffeloosheid te doorbreken,” voegde hij eraan toe.
De 15 rechters van het ICJ wereldwijd moeten nu twee vragen overwegen: wat zijn landen verplicht om te doen onder internationaal recht om het klimaat en het milieu te beschermen tegen door mensen veroorzaakte broeikasgasemissies? En wat zijn de juridische gevolgen voor regeringen wanneer hun daden of het gebrek aan actie aanzienlijke schade aan het klimaat en het milieu hebben veroorzaakt?
Activisten protesteerden buiten het Internationaal Gerechtshof tijdens de zittingen die op 2 december 2024 begonnen. Onder de landen die mondelinge verklaringen gaven tijdens de zittingen was de Staat Palestina, die samen met andere ontwikkelingslanden pleitte voor een centrale rol voor het internationaal recht in het beschermen van de mensheid tegen de gevaarlijke gevolgen van door mensen veroorzaakte destructie als gevolg van klimaatverandering. De verklaring van Palestina gaf ook inzicht in de manieren waarop de illegale bezetting door Israël zowel klimaatverandering veroorzaakt als de Palestijnen belemmert in hun vermogen om erop te reageren.
“Er kan geen twijfel over bestaan dat de voortdurende illegale Israëlische bezetting van Palestina en de discriminerende beleidsmaatregelen duidelijke negatieve klimaat effecten hebben,” zei Ammar Hijazi, de ambassadeur van de Staat Palestina in Nederland, op maandag. Oost-Timor, ook bekend als Timor-Leste, getuigde ter ondersteuning van de zaak van Vanuatu. “De klimaatcrisis waarmee we vandaag worden geconfronteerd is het resultaat van de historische en voortdurende acties van geïndustrialiseerde landen, die hebben geprofiteerd van snelle economische groei, aangedreven door koloniale uitbuiting en koolstofintensievere industrieën en praktijken,” zei Elizabeth Exposto, stafchef van de premier van Timor-Leste, op donderdag.
“Deze landen, die slechts een fractie van de wereldbevolking vertegenwoordigen, zijn overweldigend verantwoordelijk voor de klimaatcrisis,” voegde ze eraan toe, “en toch respecteren de gevolgen van klimaatverandering geen grenzen.” De zittingen volgen op de stemming van 132 landen tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in maart 2023, die Vanuatu steunden in hun verzoek om een advies van het ICJ over de juridische verplichtingen van landen om huidige en toekomstige generaties te beschermen tegen klimaatverandering.
De wending naar de rechtbanken om actie tegen klimaatverandering te stimuleren weerspiegelt ook een groeiende onvrede onder sommige regeringen over het gebrek aan vooruitgang in de VN-klimaatonderhandelingen, waar beslissingen op consensus zijn gebaseerd. De meest recente COP29-top in Bakoe, Azerbeidzjan, eindigde met rijke landen die beloofden $300 miljard per jaar bij te dragen tegen 2035 om armere landen te helpen de gevolgen van klimaatverandering te bestrijden. Maar het Climate Action Network International, een netwerk van 1.900 maatschappelijke organisaties in meer dan 130 landen, beschreef de deal als een “grap”, vergeleken met de kosten waarmee ontwikkelingslanden worden geconfronteerd naarmate de klimaatverandering verergert. Zoals Regenvanu opmerkte in zijn verklaring voor Vanuatu, “is het ondenkbaar dat de COP er niet in slaagde een overeenkomst te bereiken over het verminderen van emissies.” “Er is een dringende behoefte aan een collectieve reactie op klimaatverandering, gebaseerd op internationaal recht en niet op politieke voordelen.”
