Vergeten Oorlogshelden: Oekraïense Veteranen Die Tegen Rusland Vochten Voelen Zich In de Kcold Gelaten

Kyiv, Oekraïne – Op een koude, druilerige dag in het centrum van Kyiv, hinkte Evhen Lomsky op krukken nabij een metro-uitgang met een bord dat luidde: “Ik heb honger.”

De 48-jarige oorlogsveteraan met een baard, die zijn rechterbeen onder de knie heeft verloren, komt uit Mariupol, een Russischtalig zuidoostelijk stadsgebied waar hij in een staalfabriek werkte. Hij heeft zich in 2015 vrijwillig aangemeld, werd een gevechtsingenieur en “was tien jaar getrouwd met het leger” totdat hij op 17 september 2023 op een landmijn stapte in de Donetsk-regio.

“We waren onderweg, de schemering begon,” herinnerde Lomsky zich. “Ik hoorde een plotselinge explosie en begreep dat mijn voet beschadigd was.” Na verblijven in verschillende ziekenhuizen, waar artsen scherven uit zijn lichaam verwijderden en zijn onderbeen verder amputeren voor een toekomstige prothese, werd Evhen half juli ontslagen.

Nu in de Oekraïense hoofdstad, stroomden voorbijgangers om hem heen terwijl hij om geld vroeg om te overleven. Sommigen lazen het bord met een gevoel van medeleven en begrip.

Honderdduizenden ontslagen en vaak gehandicapte soldaten zoals hij zijn verwikkeld in een nieuwe strijd – deze keer een bureaucratische om officieel “oorlogsveteranen” te worden en hun betalingen en voordelen te ontvangen. Na de grootschalige invasie door Rusland, die bijna drie jaar geleden begon, kan het systeem van dienstplicht en medische centra dat met oorlogsveteranen omgaat, de instroom van nieuw ontslagen soldaten niet aan.

Door bureaucratische obstakels die maanden of zelfs jaren duren, kunnen de soldaten hun veteranenstatus niet verkrijgen om hun pensioenen te ontvangen. Deze status maakt hen ook in aanmerking voor belastingvoordelen, subsidies voor nutsvoorzieningen, goedkope hypotheekleningen, gratis landbouwgrond of percelen voor het bouwen van een huis, gratis gezondheidszorg en hoger onderwijs.

“We hebben een miljoen mensen in militaire dienst, en slechts 40.000 hebben hun veteranenstatus gekregen. Dit is zeer onterecht,” zei Vitaly Deinega, een plaatsvervangend minister van Defensie, tegen LB.ua in juli 2023. “Het proces om [de status] te verkrijgen is zo onaanvaardbaar dat het de wens om dit land te dienen, ondermijnt,” werd hij geciteerd.

Een Oekraïense oorlogsveteraan met de roepnaam Grizzly woonde in november 2023 een protest bij waarin werd gepleit voor wetgeving die de duur van actieve militaire dienst en de frequentie van frontliniewisselingen in Kyiv regelt.

Na een reeks schandalen en ontslagen op het ministerie van Defensie is het proces gedigitaliseerd en vereenvoudigd – maar lijkt voor veel ontslagen soldaten nog steeds op een gevecht.

“Vroeger vochten ze met wapens in hun handen, en nu moeten ze bureaucratie bestrijden om te krijgen wat ze verschuldigd zijn,” zei hij. Na het verkrijgen van de veteranenstatus moeten ex-soldaten aandringen op toegang tot gratis gezondheidszorg – en slagen daar vaak niet in.

‘Niemand geeft om mij’

In de schaduw van andere ontwikkelingen, zoals de gedwongen dienstplicht van Oekraïense mannen, de vraag van Washington om de leeftijd voor gevechten te verlagen en het versnelde verlies van oostelijke bolwerken aan de Russische strijdkrachten, zou deze opkomende crisis Oekraïne jarenlang kunnen achtervolgen.

Ontevreden oorlogsveteranen kunnen een geduchte politieke kracht worden die de voordelen eist die de regering hen ooit heeft beloofd – maar niet heeft geleverd.

Toen de 38-jarige vader van twee een maand behandeling in een west-Oekraïens ziekenhuis afrondde, sprak hij met een therapeut, ook een oorlogsveteraan, die hem vertelde over de ingewikkeldheden van het gebruik van gespecialiseerde codes bij het aanvragen van verdere behandeling.

Een andere voormalige soldaat, Andriy Movchun, was een medic die tientallen gewonde soldaten van het slagveld sleepten en naar een ziekenhuis in de westelijke stad Dnipro bracht. Movchun werd gediagnosticeerd met een posttraumatische stressstoornis en moet een kwaadaardige tumor laten verwijderen. Maar na maanden van weigeringen in klinieken in Kyiv, ging hij naar Oostenrijk, waar zijn moeder vluchtelingenstatus heeft. Zij onderhandelde voor gratis chirurgie voor hem.

Maar Dmitry en Andriy hebben in ieder geval hun veteranenstatus en pensioenen gekregen. “Hun eenheid heeft de papieren niet op tijd ingediend, of ze hadden geen tijd om met alle documenten rond te rennen,” zei de ambtenaar.

Sommige soldaten kunnen zelfs niet bewijzen dat ze aan het front waren omdat hun commandanten hun periodes in verplichte “militaire actie dagboeken” niet hebben vermeld, aldus de ambtenaar. Aan de andere kant zijn veel militaire eenheden afhankelijk van onervaren ambtenaren die onbekend zijn met hun archiverings- en rapportagesystemen. “Er zijn tijdens de oorlog veel nauwelijks geletterde mensen in dienst genomen,” gaf de ambtenaar toe.

‘Maximale overlast’

“We hebben onze invallen niet gedocumenteerd, en nu kan ik niets bewijzen,” zei Taras. In Lomsky’s geval begon het probleem met een eenvoudige spelfout van zijn voornaam in een onvolledige set ontslagpapieren die door zijn A1314-militaire eenheid was uitgegeven, een van de grootste van Oekraïne.

“Ik weet niet hoe deze eenheid met de buitenwereld omgaat, maar het lijkt erop dat het specifiek zo wordt gedaan om maximale overlast te creëren,” zei Lomsky’s advocaat Volodymyr.

Ondanks een dozijn verzoeken is de spelfout nog steeds niet gecorrigeerd. Procederen tegen het ministerie van Defensie is de enige manier om zijn status en voordelen te krijgen, zei hij. “De positie van de commandant is: ‘We zijn je niets verschuldigd, als je het er niet mee eens bent – ga naar de rechtbank,’” zei Volodymyr.

Hij zei dat het een van zijn cliënten, een soldaat die in 2021 werd ontslagen na te hebben gevochten tegen pro-Russische separatisten in het zuidoosten van Oekraïne, drie jaar en vier rechtszaken kostte om alle betalingen te krijgen die het ministerie van Defensie hem verschuldigd was. Hij zei dat Lomsky slechts één reactie heeft ontvangen van een parlementaire commissie van veteranenzaken die drie maanden nodig had om te arriveren. De commissie “stuurde zijn verzoek naar zijn eigen militaire eenheid zodat deze het zelf kon onderzoeken,” zei Volodymyr.

Roman Litvin van Stop Corruption, een anti-corruptiegroep in Kyiv die oorlogsveteranen helpt, nam contact op met Lomsky over zijn situatie. De ex-soldaat “voelt zich in de steek gelaten,” zei Litvin.

“Niemand gaf hem een stappenplan, hij weet niet wat hij moet doen na zijn verwonding. Hij denkt dat hij is beroofd,” zei Litvin. De ambtenaren van de eenheid “zijn overtuigd van hun straffeloosheid, daarom gebeuren dit soort dingen,” zei Lomsky terwijl hij ongemakkelijk op één been stond en een koffie dronk die een vreemde hem net had gegeven.

Omdat Mariupol nog steeds door Rusland is bezet, verhuisde hij naar een dorp buiten Kyiv, waar hij een kamer huurt van een oudere, gehandicapte man die is bestraald na de nucleaire ramp in Tsjernobyl in 1986. Zijn verhuurder “is niet goed, hij wil dat ik ergens anders ga wonen,” zei Evhen. “Maar ik weet niet waar ik naartoe moet, ik probeer geld te verzamelen voor onderdak,” zei hij – en bedankte weer een voorbijganger die hem een klein bankbiljet gaf.