‘Slechtste geval’: Oekraïne kijkt met vrees uit naar Trump’s presidentschap

Vrouwen wandelen op een met sneeuw bedekte straat in Kyiv, de Oekraïnse hoofdstad die nog steeds vaak wordt aangevallen door Rusland.

Kyiv, Oekraïne – Gezien de onvoorspelbaarheid van de Amerikaanse president-elect Donald Trump, maakt het Oekraïense leger zich voor het ergste, aldus een topmilitaire analist.

Trump heeft beloofd de Russisch-Oekraïense oorlog in “24 uur” te beëindigen, hoewel hij deze plannen niet verder heeft toegelicht. Tevens heeft hij gedreigd de militaire hulp aan Kyiv stop te zetten als het land geen vredesgesprekken met Moskou begint.

Het “vredesplan” van Trump blijft vaag, maar waarnemers zeggen dat het waarschijnlijk inhoudt dat Oekraïne enkele of alle door Rusland bezette gebieden – bijna 19 procent van het Oekraïense grondgebied – moet opgeven in ruil voor een vredesovereenkomst of een bevriezing van de frontlinies.

Trump, die zichzelf vaak beschrijft als een indrukwekkende onderhandelaar, heeft ook gezegd dat hij de druk zal opvoeren door geavanceerde wapens aan Kyiv te leveren als Moskou geen vredesgesprekken begint. Maar volgens Romanenko is het moeilijk iets concreets van hem te verwachten. “Er zijn verwachtingen, maar het is als praten met de wind.”

Trump “verschilt van andere presidenten; hij kan zijn beslissingen veranderen afhankelijk van met welke voet hij ’s ochtends de vloer aanraakt”, zei de adviseur.

“We benaderden zijn team met een plan dat ons en het Westen zou kunnen helpen, en hij vond het goed,” verwees hij naar het voorstel dat Zelenskyy aan Trump presenteerde tijdens hun ontmoeting in New York in september. Het plan voorziet in het vervangen van sommige van de Amerikaanse troepen die in Europa zijn gelegerd door Oekraïners en het “delen” van natuurlijke hulpbronnen door Kyiv met zijn westerse partners.

Ondertussen verschuift de Oekraïense publieke opinie langzaam naar een vredesdeal met Rusland. Vijfentwintig procent van de Oekraïners wil dat de oorlog “zo snel mogelijk” eindigt, zelfs als dat territoriale concessies inhoudt, volgens een Gallup-peiling die op 19 november werd gepubliceerd. Slechts 38 procent wil dat Kyiv “vecht tot de overwinning” – een dramatische daling vergeleken met 73 procent in 2022. “Tegenwoordig willen we vrede, geen overwinning,” zei Valentyna Krasovets, een 68-jarige inwoner van Kyiv wiens neef in september 2023 aan het zuidoostelijke front werd gedood.

‘Elke winst zal hem passen’

Een andere adviseur van Zelenskyy beweert dat het sleutelwoord bij het omgaan met Trump “winst” is. Trump kan de toestemming van de vertrekkende president Joe Biden om hoogprecisie Amerikaanse raketten te gebruiken voor aanvallen binnen Rusland niet intrekken als hij daar “winst” uit haalt, aldus Mykhailo Podolyak. “Het kan een reputatiewinst, een politieke winst of een economische winst zijn,” vertelde hij het nieuwsagentschap Interfax Oekraïne op donderdag. “Het kan zelfs een winst zijn die [bereikt wordt] door Putin te vernederen. Elke winst zal hem passen.”

Tot nu toe is de Oekraïense regering echter verbijsterd over wat te doen wanneer Trump in januari terugkeert naar het Witte Huis, aldus een analist uit Kyiv.

Hij zei dat een sleutelmoment zal zijn wanneer Trump een nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Kyiv en een speciale gezant voor de Russisch-Oekraïense oorlog benoemt. Richard Grenell, die in 2020 als Trumps inlichtingenchef diende en tegen de Oekraïense toetreding tot de NAVO is, wordt genoemd als een mogelijke kandidaat. Een andere belangrijke figuur in de toekomst van Oekraïne is de Republikeinse senator Marco Rubio, die door Trump werd benoemd als zijn minister van Buitenlandse Zaken. Rubio heeft tot nu toe de voorkeur gegeven aan gesprekken met Moskou boven een verhoging van de militaire hulp aan Oekraïne.

Hij was een van de 15 Republikeinse wetgevers die in april tegen het verstrekken van $61 miljard aan militaire hulp aan Kyiv stemden. De Republikeinen hebben het wetsvoorstel maandenlang tegengehouden, en de vertraging heeft in grote mate bijgedragen aan de militaire winst van Rusland in Oost-Oekraïne. De winsten zijn echter minimaal in vergelijking met de verbazingwekkende vooruitgang van Rusland in de eerste maanden van de grootschalige invasie. Moskou heeft sinds 2023 net iets meer dan 2.000 vierkante kilometer bezet – ondanks het rapport dat het tienduizenden troepen heeft verloren.

Trump maakte op 13 november bekend dat Rubio kandidaat was, en binnen enkele uren zei de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andrii Sybiha dat hij uitkeek naar “de bevordering van vrede door middel van kracht in Oekraïne”. Hij herhaalde de zin die Zelenskyy gebruikte toen hij Trump op 5 november snel feliciteerde met zijn verkiezing.

Nikolay Mitrokhin, een onderzoeker aan de Universiteit van Bremen in Duitsland, zei dat hoewel conclusies over de invloed van individuele leden van Trumps team puur speculatief zijn, er tekenen zijn dat Zelenskyy zijn principiële standpunt over de terugkeer van alle bezette gebieden, inclusief het door Moskou geannexeerde schiereiland de Krim in 2014, heeft opgegeven. Voor Trumps verkiezing volhield Kyiv dat het de bezette gebieden niet zou erkennen als onderdeel van Rusland.

Er is ook een “Poetin-factor”, zei Mitrokhin, die uitlegde dat het gedrag van de Russische leider in strijd zou kunnen zijn met de verwachtingen van Trumps team en voor onrust kan zorgen, voordat ze in conflict komen met Zelenskyy en Oekraïnes westerse supporters.

Een andere factor kan Trumps standpunt over de Oekraïense Orthodoxe Kerk zijn, die is aangesloten bij het Patriarchaat van Moskou. Het blijft de dominante religieuze groep in Oekraïne en beheert duizenden parochies, ondanks de groeiende druk van de autoriteiten. Het Vaticaan, enkele Europese landen en Trumps supporters hebben Zelenskyys druk op de kerk bekritiseerd, met verwijzing naar zorgen over religieuze vrijheden. Zelenskyy zal mogelijk de druk moeten verlichten “voor de compromis met de realiteit en de opbouw van een bredere coalitie ter ondersteuning van Oekraïne”, aldus Mitrokhin.