‘Optische illusie’: Belangrijkste punten van COP29
Deelnemers lopen langs het COP29-logo tijdens de Verenigde Naties Klimaatveranderingsconferentie in Bakoe, Azerbeidzjan, op 21 november 2024. Rijke landen hebben beloofd jaarlijks $300 miljard bij te dragen tegen 2035 om arme landen te helpen de gevolgen van klimaatverandering het hoofd te bieden, na twee weken van intense onderhandelingen op de VN-klimaattop (COP29) in de hoofdstad van Azerbeidzjan, Bakoe.
Hoewel dit een aanzienlijke stijging is ten opzichte van de eerdere belofte van $100 miljard, is de overeenkomst scherp bekritiseerd door ontwikkelingslanden als ernstig onvoldoende om de omvang van de klimaatcrisis aan te pakken.
Deze jaarbijeenkomst, georganiseerd door de olie- en gasrijke voormalige Sovjetrepubliek, vond plaats tegen de achtergrond van een dreigende politieke verschuiving in de Verenigde Staten, waar een klimaat-sceptische Donald Trump-administratie in januari aan de macht komt. Veel landen beschouwden het falen om een nieuwe financiële overeenkomst in Bakoe te bereiken als een onaanvaardbaar risico.
Belangrijkste punten van de top:
‘Geen echt geld op tafel’: $300 miljard klimaatfinancieringsfonds bekritiseerd
Hoewel er een breder doel van $1,3 biljoen per jaar tegen 2035 werd aangenomen, was er slechts $300 miljard per jaar gereserveerd voor subsidies en leningen met lage rente van ontwikkelde landen om de ontwikkelingslanden te helpen bij de overgang naar koolstofarme economieën en zich voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering.
Volgens de overeenkomst wordt verwacht dat de meerderheid van de financiering afkomstig zal zijn van particuliere investeringen en alternatieve bronnen, zoals voorgestelde heffingen op fossiele brandstoffen en frequent vliegers – die nog in discussie zijn.
“De rijke wereld heeft een grote ontsnapping geënsceneerd in Bakoe,” zei Mohamed Adow, de Keniaanse directeur van Power Shift Africa, een denktank. “Zonder echt geld op tafel en vage en niet-accountabele beloften van te mobiliseren fondsen, proberen ze hun verplichtingen op het gebied van klimaatfinanciering te ontlopen,” voegde hij toe, en legde uit dat “arme landen duidelijke, op subsidies gebaseerde klimaatfinanciering nodig hadden” die “ernstig ontbrak”.
De overeenkomst stelt dat ontwikkelde landen “de leiding” zullen nemen in het verstrekken van de $300 miljard – wat impliceert dat anderen zich kunnen aansluiten.
De VS en de Europese Unie willen dat nieuw rijke opkomende economieën zoals China – momenteel de grootste uitstoter ter wereld – ook bijdragen. Maar de overeenkomst “moedigt” opkomende economieën alleen aan om vrijwillige bijdragen te leveren.
Geen expliciete oproep voor overgang van fossiele brandstoffen
Een oproep om “over te stappen” van kolen, olie en gas die tijdens de COP28-top vorig jaar in Dubai, Verenigde Arabische Emiraten, werd gedaan, werd als baanbrekend gepresenteerd – de eerste keer dat 200 landen, waaronder top olie- en gasproducenten zoals Saoedi-Arabië en de VS, de noodzaak erkenden om fossiele brandstoffen af te bouwen. Maar de laatste gesprekken verwijzen alleen naar de overeenkomst van Dubai, zonder de oproep voor een overgang van fossiele brandstoffen expliciet te herhalen.
De Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev noemde fossiele brandstofbronnen tijdens zijn keynote-openingstoespraak een “gave van God”.
Nieuwe regels voor de handel in koolstofkredieten goedgekeurd
Nieuwe regels die rijke, hoge-emissie landen toestaan om koolstofbesparende “compensaties” van ontwikkelingslanden te kopen, werden deze week goedgekeurd. Het initiatief, bekend als Artikel 6 van de Overeenkomst van Parijs, stelt kaders vast voor zowel directe land-tot-land koolstofhandel als een door de VN gereguleerde markt.
Voorstanders geloven dat dit vitale investeringen in ontwikkelingslanden kan kanaliseren, waar veel koolstofkredieten worden gegenereerd door activiteiten zoals herbebossing, bescherming van koolstofputten en overstappen op schone energie.
Echter, critici waarschuwen dat zonder strenge waarborgen, deze systemen kunnen worden misbruikt om klimaatdoelen te vergroenen, waardoor grote vervuilers zinvolle emissiereducties kunnen uitstellen. De ongecontroleerde koolstofmarkt heeft eerder schandalen gekend, wat vragen oproept over de effectiviteit en integriteit van deze kredieten.
Onenigheden binnen de ontwikkelingswereld
De onderhandelingen waren ook het toneel van onenigheden binnen de ontwikkelingswereld. De groep van de minst ontwikkelde landen (LDC’s) had gevraagd om $220 miljard per jaar, terwijl de Alliantie van Kleine Eilandstaten (AOSIS) $39 miljard wilde – eisen die door andere ontwikkelingslanden werden afgewezen. De cijfers kwamen niet voor in de uiteindelijke overeenkomst. In plaats daarvan wordt er gevraagd om de andere publieke fondsen die ze ontvangen tegen 2030 te verdriedubbelen.
De volgende COP, in Brazilië in 2025, wordt verwacht een rapport uit te brengen over hoe de klimaatfinanciering voor deze landen kan worden verhoogd.
Wie zei wat?
EU-Commissiepresident Ursula von der Leyen prees de overeenkomst in Bakoe als een “nieuwe era voor klimaatcoöperatie en financiering”. Ze zei dat de $300 miljard overeenkomst na marathononderhandelingen “investeringen in de schone transitie zal stimuleren, de emissies zal verlagen en de veerkracht tegen klimaatverandering zal opbouwen”.
De Amerikaanse president Joe Biden beschouwde de in Bakoe bereikte overeenkomst als een “historisch resultaat”, terwijl de EU-klimaatgezant Wopke Hoekstra zei dat het zal worden herinnerd als “de start van een nieuwe era voor klimaatfinanciering”.
Maar anderen waren het daar volkomen mee oneens. India, een felle criticus van de houding van rijke landen in klimaatonderhandelingen, noemde het “een schamel bedrag”. “Dit document is weinig meer dan een optische illusie,” zei de Indiase delegatie Chandni Raina.
De minister van Milieu van Sierra Leone, Jiwoh Abdulai, zei dat de overeenkomst een “gebrek aan goede wil” van rijke landen toonde om de armste landen bij te staan in de strijd tegen stijgende zeespiegels en strengere droogtes. De afgezant van Nigeria, Nkiruka Maduekwe, noemde het “een belediging”.
Is het COP-proces in twijfel getrokken?
Ondanks jaren van gevierde klimaatovereenkomsten blijven de broeikasgasemissies en wereldwijde temperaturen stijgen, met 2024 dat op weg is om het heetste jaar ooit te worden. De toenemende effecten van extreme weersomstandigheden benadrukken de onvoldoende snelheid van actie om een volledige klimaatcrisis te voorkomen. De COP29-financieringsovereenkomst heeft kritiek gekregen als inadequate.
Toegevoegd aan de onrust hing de overwinning van Trump bij de presidentsverkiezingen boven de onderhandelingen, met zijn beloftes om de VS uit wereldwijde klimaatinspanningen terug te trekken en een klimaat-scepticus als energie-secretaris aan te stellen, wat de optimisme verder deed afnemen.
‘Niet langer geschikt voor het doel’
De Kick the Big Polluters Out (KBPO) coalitie van NGO’s analyseerde de accreditaties op de top en berekende dat meer dan 1.700 mensen met banden aan fossiele brandstoffen aanwezig waren. Een groep vooraanstaande klimaatactivisten en wetenschappers, waaronder de voormalige VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon, waarschuwde eerder deze maand dat het COP-proces “niet langer geschikt voor het doel” was. Ze drongen aan op kleinere, frequentere bijeenkomsten, strikte criteria voor gastlanden en regels om ervoor te zorgen dat bedrijven duidelijke klimaatverbintenissen tonen voordat ze lobbyisten naar de gesprekken mogen sturen.
