Dierproeven nemen toe in Nederland; EU-regelgeving belemmert verandering

Tien jaar geleden beloofde het kabinet Rutte II dat Nederland volgend jaar zou stoppen met het testen van chemicaliën op dieren. In plaats daarvan is het aantal proeven op dieren toegenomen. Lastige Europese regels en procedures belemmeren de overgang naar alternatieve testmethoden, vertellen betrokken organisaties aan Nieuwsuur. Er is ook onvoldoende financiering voor alternatieven en het goedkeuringsproces kan tientallen jaren duren, aldus het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid (NCad).

“De rode draad is dat dierproeven doorgaan, terwijl er inderdaad alternatieven zijn,” zegt NCad-lid Wim de Leeuw in het programma. Europese veiligheidsvoorschriften vereisen dierproeven voor nieuwe chemische stoffen en voedselingrediënten. Dit beperkt bedrijven die alternatieve methoden willen gebruiken. In 2022 voerden laboratoria in Nederland 492.380 dierproeven uit. Het merendeel hiervan (32,5 procent) waren veiligheidstests, bijvoorbeeld om de risico’s van pesticiden op voedsel te identificeren. Andere dierproeven waren gericht op het gebruik van chemische stoffen in huishoudproducten. Voor veel van deze tests zijn alternatieven beschikbaar.

“Er zijn alternatieve methoden die voorspellender, sneller en goedkoper zijn,” zegt Merel Ritskes-Hotinga, hoogleraar alternatieven voor dierproeven aan de Universiteit Utrecht. “Maar de wetgeving wordt niet aangepast omdat het hele systeem rond dieren is opgebouwd.” En dierproeven zijn ook niet altijd betrouwbaar, voegt ze eraan toe. “Negentig procent van de positieve resultaten van geneesmiddelen in dierproeven faalt omdat ze anders werken op het menselijk lichaam dan op een dier.”

Het NCad heeft de Nederlandse overheid gevraagd om binnen de Europese Unie te pleiten voor wijziging van de regels voor dierproeven en ervoor te zorgen dat deze voor alle autoriteiten gelijk zijn. Onderzoekers van het NCad hebben een tegenstrijdigheid ontdekt. Zo vereist de ene autoriteit dat een huidallergische reactie op een dier wordt getest, terwijl dit niet verplicht is bij een andere autoriteit. Het NCad heeft ook zorgen over eisen die door EU-autoriteiten zijn gesteld, zoals de bepaling dat ratten de nacht voor een organenstudie geen voedsel mogen krijgen, terwijl onderzoek aantoont dat dit geen toegevoegde waarde heeft. Het NCad ontdekte ook dat dieren soms onnodig hoge doses van een potentieel giftige stof krijgen, wat leidt tot meer pijn en onnodige sterfgevallen.

“In de afgelopen jaren hebben we steeds striktere eisen gesteld aan de veiligheid van stoffen in consumentenproducten. Ik denk dat we in sommige gebieden misschien een beetje te ver zijn gegaan,” zei De Leeuw van het NCad in het programma. “Je kunt bijvoorbeeld de toxiciteit van stoffen in zeer hoge doses onderzoeken. Doses die een mens nooit zal ontvangen. Je zou ook moeten kijken naar wat realistisch is.”