Voedt de uitgavenexplosie in Europa een nieuwe gevaarlijke schuldencrisis?
Is de uitgavenboom in Europa een nieuwe gevaarlijke schuldenlus aan het voeden?
De uitgavenplannen van Europa verhogen de schuldenniveaus, aangewakkerd door de stimuleringsmaatregelen van Duitsland en stijgende defensiebudgetten. Terwijl overheden hun uitgaven opvoeren, waarschuwen experts dat de markten minder tolerant worden.
Na jaren van relatieve rust staat het fiscale beleid op het punt om opnieuw centraal te staan in het economische verhaal van de eurozone. Terwijl lidstaten hun begrotingsplannen voor 2026 onthullen, komt er een hernieuwde focus op tekorten, schulddynamiek en de duurzaamheid van de overheidsfinanciën, indicatoren die tijdens het herstel na de pandemie naar de achtergrond waren verschoven.
De nieuwste Fiscal Monitor van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voorspelt een geleidelijke maar aanhoudende verslechtering van de fiscale vooruitzichten voor de eurozone. Het totale begrotingstekort van de regio wordt verwacht uit te breiden van 3,2% van het bbp in 2025 naar 3,4% in 2026, met een verdere stijging naar 3,6% in 2027 en 3,7% tegen 2030. Terwijl tekorten boven de 3% van het Maastricht-criterium sinds de pandemie de norm zijn geworden, bevestigen de voorspellingen van het IMF dat fiscale herbalancering moeilijk te bereiken blijft.
De overheidsschuld zal naar verwachting gelijktijdig stijgen. De totale schuldquote van de eurozone, die de afgelopen jaren was gestabiliseerd, wordt nu voorspeld te stijgen van 87,8% in 2025 naar 92,2% tegen 2030. De last is echter niet gelijk verdeeld over de lidstaten. Frankrijk en België zullen de scherpste stijgingen van de schuldenlast zien, met Frankrijk dat stijgt van 116,5% van het bbp in 2025 naar 129,4% in 2030, en België van 107,5% naar 122,6% in dezelfde periode. Duitsland, traditioneel gezien als een voorbeeld van fiscale voorzichtigheid, zal naar verwachting zijn schuldquote met meer dan 9 procentpunten verhogen, van 64,4% naar 73,6%. Italië, dat al tot de meest schuldenrijke economieën van de EU behoort, zal een stabieler pad volgen — met een marginale stijging van 136,8% in 2025 naar 137,0% in 2030, hoewel het nog steeds een van de hoogste schuldenlasten ter wereld behoudt. Daarentegen worden Spanje en Portugal verwacht te genieten van een daling van hun schuldquote, wat wijst op sterkere nominale groei en voortdurende fiscale consolidatie. De schuld van Spanje zal naar verwachting dalen van 100,4% naar 92,6%, terwijl Portugal zijn schuld van 90,9% naar 77,4% ziet dalen. Griekenland volgt een gestage weg naar schuldvermindering, met een verwachte daling van 146,7% in 2025 naar 130,2% tegen 2030. Ierland en Nederland blijven naar verwachting de meest fiscaal veerkrachtige economieën van de eurozone. De schuldquote van Ierland zal naar verwachting gestaag dalen van 33,0% in 2025 naar slechts 28,2% tegen 2030, terwijl Nederland een geleidelijke stijging van 44,0% naar 48,5% ziet — nog steeds een van de laagste in de EU.
“Het fiscale beleid zal centraal staan”
Economisten van Goldman Sachs verwachten een gematigde maar duidelijke verschuiving in 2026. “We verwachten dat het fiscale beleid centraal zal staan in de economische vooruitzichten voor de eurozone,” schreven zij in een recent rapport. Deze verschuiving zal worden aangedreven door “de uitvoering van het Duitse fiscale pakket, stijgende defensie-uitgaven en aanhoudende begrotingsspanningen in Frankrijk.” Duitsland staat centraal in deze expansieve verschuiving. Volgens Goldman zal het tekort in Duitsland stijgen van 2,9% naar 3,7% van het bbp, wat de uitvoering van een groot fiscaal pakket weerspiegelt dat eerder in 2025 werd goedgekeurd.
In Frankrijk blijft politieke fragmentatie een rem op de fiscale consolidatie. Goldman voorspelt dat de fiscale balans slechts marginal zal verbeteren, van 5,4% naar 5,3% van het bbp. Terwijl de hoofdschaal van de schulden in veel delen van Europa stijgt, onderstreept het Kroll Bond Rating Agency (KBRA) dat de fiscale paden aanzienlijk divergeren.
“Binnen de grootste soevereine landen in Europa staan Frankrijk, het VK, Duitsland, Spanje en Italië onder druk, terwijl Portugal, Ierland en Griekenland zich onderscheiden als relatief betere presteerders,” schreef Ken Egan, senior directeur bij KBRA, in een rapport. Structurele fiscale druk, variërend van vergrijzing van de bevolking tot kosten voor de klimaattransitie en hernieuwde defensie-uitgaven, nemen toe. In het bijzonder zijn defensie-uitgaven op weg om tegen 2035 naar 3,5% van het bbp te stijgen, en KBRA schat dat zelfs tegen 2030 de stijging de fiscale balansen met 0,9 procentpunt kan verslechteren, ondanks steun van EU-brede mechanismen zoals het Herstel- en Veerkrachtfonds.
Ondertussen vertonen de traditionele periferieën van de eurozone tekenen van fiscale discipline. Portugal, Ierland en Griekenland — ooit het epicentrum van de eurocrisis — hebben aanzienlijke vooruitgang geboekt op het gebied van primaire balansen en schuldduurzaamheid, zij het met een beperkter markteffect vanwege hun kleinere soevereine obligaties.
Zijn ‘obligatie-vigilantes’ terug in Europa?
Overheden geven opnieuw meer uit, maar markten zijn mogelijk niet meer vergevingsgezind, volgens experts. “In obligatiemarkten die nu meer door vigilantes worden gedreven,” merkte KBRA op, “zijn investeerders snel om de stress opnieuw te waarderen en de fiscale geloofwaardigheid te testen.” Een obligatie-vigilante is een handelaar die obligaties verkoopt als een manier om te protesteren tegen overheidsbeleid.
Met 40–45% van de publieke schuld in de eurozone die binnen drie jaar moet worden herfinancierd, kunnen hogere leenkosten snel leiden tot grotere rentelasten. Stijgende obligatierendementen in de eurozone kunnen nationale begrotingen verder onder druk zetten, waardoor de fiscale druk toeneemt. Voor een gemiddelde eurozone-overheid met schulden van bijna 90% van het bbp, schat KBRA dat een stijging van 100 basispunten in de rendementen de jaarlijkse rente-uitgaven met tot 0,46% van het bbp binnen drie jaar zou verhogen — wat ruwweg €20 miljard aan de jaarlijkse begroting van Duitsland of €10 miljard aan die van Italië toevoegt.
“De focus zou moeten verschuiven van meer investeren naar beter investeren: strengere uitgavenbeoordelingen, gedisciplineerde investeringslijnen en kapitaaluitgaven die de netto-waarde verhogen,” zei Ken Egan. Het fiscale beleid komt weer in de schijnwerpers. De fiscale vooruitzichten van de eurozone betreden een nieuwe fase, gekenmerkt door divergerende nationale strategieën, hoge schuldenlasten en een reactieve obligatiemarkt. Terwijl het blok als geheel profiteert van diepe kapitaalmarkten en flexibele fiscale beheersing, zullen de komende jaren de geloofwaardigheid en aanpassingsvermogen van de begrotingsbeleid van de lidstaten op de proef worden gesteld. Naarmate 2026 nadert, is het fiscale beleid niet langer een stille kracht op de achtergrond — het staat opnieuw centraal in het economische verhaal van de eurozone.
