Hoe lekte het VK informatie over duizenden Afghanen?

Het Britse ministerie van Defensie heeft duizenden Afghanen in het Verenigd Koninkrijk in het geheim hervestigd, uit angst dat zij door de Taliban zouden worden doelwit, nadat hun persoonlijke gegevens waren gelekt, onthulde defensieminister John Healey op dinsdag.

Details over de onopzettelijke datalek door een Britse soldaat en het geheime hervestigingsprogramma voor Afghanen werden openbaar gemaakt na het opheffen van een zeldzame gerechtelijke uitspraak, bekend als een “superinjuction”, die de media verbood zelfs het bestaan ervan te onthullen.

Wat is er gebeurd en hoe heeft de regering gereageerd?

Een spreadsheet met persoonlijke informatie van ongeveer 18.700 Afghanen en hun familieleden – in totaal ongeveer 33.000 mensen – werd per ongeluk in februari 2022 naar de verkeerde ontvangers doorgestuurd via e-mail, vertelde Healey aan leden van het Lagerhuis.

Dit waren mensen die tussen augustus 2021 en 7 januari 2022 hadden aangevraagd om naar het VK te verhuizen. Dit was de zes maanden durende periode na de overname van Afghanistan door de Taliban, nadat de Amerikaanse en bondgenoten hun troepen hadden teruggetrokken. De meesten hadden als vertalers, assistenten of in andere functies voor het Britse leger in Afghanistan gewerkt.

Ze hadden zich aangemeld voor het Afghan Relocations and Assistance Policy (ARAP) programma, dat, net als de voorganger, het Ex-Gratia Scheme (EGS), was opgezet voor Afghanen die voor de Britse strijdkrachten hadden gewerkt.

Het EGS werd oorspronkelijk in 2013 opgericht na een lange campagne van activisten en media ter ondersteuning van mensen die de Britse strijdkrachten in Afghanistan hadden geholpen en die als waarschijnlijk doelwit van wraak door de Taliban werden beschouwd.

De Britse soldaat die verantwoordelijk was voor het lek, dacht ten onrechte dat de database de namen van 150 aanvragers bevatte, terwijl deze in werkelijkheid persoonlijke informatie van ongeveer 18.714 mensen bevatte.

De soldaat stond onder bevel van generaal Sir Gwyn Jenkins, die destijds directeur van de speciale troepen was en nu het Britse leger leidt. Zijn naam was tot deze week door de gerechtelijke uitspraak onderdrukt.

Het ministerie van Defensie werd op de hoogte van het lek toen iemand op 14 augustus 2023 delen van de gegevens op Facebook publiceerde. De Facebook-post werd voor het eerst opgemerkt door een activist die Afghanen hielp die met Britse troepen hadden samengewerkt.

De activist nam contact op met het ministerie van Defensie en zei: “De Taliban kunnen nu een dodenlijst van 33.000 mensen hebben – in wezen door de Britse regering aan hen verstrekt. Als een van deze families wordt vermoord, is de regering verantwoordelijk,” meldde de krant The Guardian.

Hoe reageerde de regering op het lek?

Het ministerie van Defensie vroeg Facebook om de post met de gelekte informatie te verwijderen, onder verwijzing naar veiligheidsbedreigingen van de Taliban. Ook waarschuwden ze ongeveer 1.800 ARAP-aanvragers die naar Pakistan waren gevlucht dat zij of hun families in gevaar konden zijn.

De Britse regering, onder leiding van de voormalige Conservatieve premier Rishi Sunak, vroeg vervolgens om een gerechtelijk bevel om alle media-aandacht over het datalek te verbieden.

Op 1 september 2023 gaf een rechter in Londen een “superinjunction” uit, die niet alleen de openbaarmaking van details verbiedt, maar ook het onthullen dat het bevel überhaupt bestaat. Deze superinjunction werd dinsdag opgeheven na een campagne geleid door de krant The Times in Londen.

In april 2024 creëerde de regering de Afghanistan Response Route (ARR) om Afghanen te ondersteunen die niet in aanmerking kwamen voor ARAP, maar als hoog risico op wraak door de Taliban werden beschouwd als gevolg van het datalek.

Dit programma, dat geheim werd gehouden, is nu gesloten, vertelde Healey aan het Lagerhuis. Hij voegde er echter aan toe dat er honderden uitnodigingen aan Afghanen en hun families onder het programma zijn verstrekt en dat deze uitnodigingen “gehonoreerd zullen worden”.

De regering lanceerde ook de geheime Operatie Rubific om die Afghanen die als risicovol werden beschouwd, rechtstreeks naar het VK te evacueren.

Hoeveel Afghanen zijn er onder het geheime programma naar het VK verhuisd?

Als direct gevolg van het lek zegt de regering dat 900 mensen en ongeveer 3.000 familieleden al naar het VK zijn gevlogen onder het geheime hervestigingsprogramma en in hotels of militaire bases zijn ondergebracht. In totaal zijn naar schatting ongeveer 24.000 Afghanen die door het lek zijn getroffen, al naar het VK gebracht of zullen dit in de nabije toekomst doen, volgens Britse mediaberichten.

Via bredere hervestigingsprogramma’s zijn tot nu toe 35.245 Afghanen naar het VK verhuisd, blijkt uit officiële gegevens.

Waarom wordt deze informatie nu onthuld?

De gerechtelijke uitspraak die de details over het lek verhinderde, werd dinsdag om 12.00 uur (11:00 GMT) opgeheven.

Na verschillende privézittingen oordeelde een rechter in mei dat de injunction moest worden opgeheven, onder andere omdat het publiek of het parlement niet in staat was de beslissingen van de regering te controleren.

De Britse nieuwsbron The Times meldde dat zij de tweejarige rechtszaak leidde die resulteerde in de opheffing van de injunction.

Deze beslissing werd echter in juli 2024 door het Hof van Beroep teruggedraaid, vanwege zorgen over de mogelijke risico’s voor individuen van wie de informatie was gelekt.

Vervolgens kwam de “Rimmer-review”. Healey, lid van de huidige regering onder premier Keir Starmer, zei dat hij was geïnformeerd over het lek toen het gebeurde, terwijl hij op dat moment schaduwdefensieminister was. Hij voegde eraan toe dat andere kabinetsleden pas op de hoogte waren gesteld van het lek toen Starmer’s partij in de algemene verkiezingen van juli 2024 aan de macht kwam.

“Als parlementariërs – en als regeringsleden – is het uiterst ongemakkelijk geweest om beperkt te zijn in het rapporteren aan dit Huis. En ik ben vandaag dankbaar dat ik de details aan het parlement kan onthullen,” zei Healey op dinsdag.

Healey zei dat hij begin dit jaar de voormalige hoge ambtenaar en voormalig plaatsvervangend hoofd van de defensie-inlichtingendienst, Paul Rimmer, de opdracht gaf om een onafhankelijke review uit te voeren.

In de Rimmer-review zei Healey dinsdag dat vier jaar na de overname van de Taliban in Afghanistan, “er weinig bewijs is dat de Taliban een campagne van vergelding tegen voormalige ambtenaren willen voeren.”

Hij voegde eraan toe dat de informatie die de Taliban van de voormalige Afghaanse regering hebben geërfd, hen al in staat zou hebben gesteld om individuen te targeten als ze dat gewild hadden. Daarom concludeerde Rimmer dat het “zeer onwaarschijnlijk” was dat iemands informatie op de gelekte spreadsheet een sleutelstuk van informatie zou zijn dat de Taliban zou aanzetten tot actie.

“Rimmer is echter duidelijk – hij benadrukt de onzekerheid in eventuele oordelen … en hij sluit elk risico niet uit,” zei Healey.

Hoe veilig zijn de mensen die in het lek zijn genoemd nu?

The Times meldde dat na de opheffing van de superinjunction, een nieuw tijdelijk gerechtelijk bevel werd uitgevaardigd, dat de media verbood specifieke gevoelige details over wat er precies in de database stond te publiceren.

De regering gaf als redenen vertrouwelijkheid en nationale veiligheid op, met het argument dat de gelekte lijst nog steeds een bedreiging voor de veiligheid van de Afghanen vormt.

Op een webpagina die dinsdag werd gepubliceerd, stelt het ministerie van Defensie: “Op dit moment is er geen bewijs dat de spreadsheet door anderen is gezien of gebruikt die proberen de informatie te exploiteren; echter, de Britse regering kan die mogelijkheid niet uitsluiten.”

Het ministerie adviseert nu degenen die zich vóór 7 januari 2022 hebben aangemeld voor de ARAP- of EGS-programma’s om voorzichtig te zijn, telefoongesprekken of berichten van onbekende nummers te vermijden, hun sociale media-profielen te beperken en waar mogelijk een Virtual Private Network (VPN) te gebruiken.

Brittse media hebben gemeld dat een advocatenkantoor het ministerie van Defensie aanklaagt namens ten minste 1.000 Afghanen die door het datalek zijn getroffen.

Hoeveel heeft het lek de Britse regering gekost?

Healey zei dinsdag dat het al 400 miljoen pond ($540 miljoen) heeft gekost om de eerste 900 Afghanen en hun 3.600 familieleden naar het VK te brengen onder de ARR.

Echter, dit houdt geen rekening met de uitgaven van andere overheidsprogramma’s om Afghanen naar het VK te verhuizen. Healey schatte dat de totale kosten van het hervestigen van Afghanen naar het VK tussen de 5,5 miljard en 6 miljard pond ($7,4 miljard tot $8 miljard) liggen.

Er zijn verschillende cijfers over hoeveel het lek de VK heeft gekost. Een anonieme regeringsfunctionaris vertelde Reuters dat het lek het VK ongeveer 2 miljard pond ($2,7 miljard) heeft gekost. Andere media hebben gemeld dat de ARR naar verwachting de Britse regering in totaal 850 miljoen pond ($1,1 miljard) zal kosten.