BRICS veroordeelt aanvallen op Iran, oorlog in Gaza en Trump-tarieven: Belangrijkste punten
BRICS veroordeelt aanvallen op Iran, Gaza-oorlog en Trump-tarieven: Belangrijkste punten
Leiders van het BRICS-blok hebben de Verenigde Staten en de Israëlische bombardementen op Iran in juni scherp veroordeeld, en hebben deze bestempeld als een “flagrant schending van het internationaal recht”, terwijl ze sterke steun uitspraken voor de oprichting van een Palestijnse staat.
Echter, hun gezamenlijke verklaring op zondag, uitgebracht tijdens een top in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro, was grotendeels stil over een andere grote oorlog, die nu al vier jaar aan de gang is en waarin een oprichterslid van BRICS – Rusland – de agressor is: het conflict in Oekraïne. In plaats daarvan werd kritiek geuit op Oekraïense aanvallen op Russisch grondgebied.
De zorgvuldig geformuleerde verklaring, vrijgegeven te midden van oplopende handelsspanningen met de VS, veroordeelde agressieve economische beleidsmaatregelen zonder president Donald Trump direct te noemen. Bijna alle 10 leden van BRICS, een bloc van opkomende wereldeconomieën, zijn momenteel betrokken bij gevoelige handelsgesprekken met de VS en proberen hun posities te bevestigen zonder verdere spanningen te veroorzaken.
Desondanks richtte de BRICS-verklaring zich op “unilaterale tarieven en niet-tarief barrières” die “de mondiale handel scheeftrekken en de WTO-regels negeren”, een duidelijke, zij het indirecte kritiek op Trump’s protectionistische agenda, vóór een deadline op woensdag voor mogelijk nieuwe Amerikaanse tarieven.
Trump reageerde binnen enkele uren op de BRICS-verklaring, en waarschuwde op zijn sociale mediaplatform, Truth Social, dat landen die zich scharen achter wat hij noemde “anti-Amerikaanse beleidsmaatregelen” extra tarieven zouden krijgen.
Welke landen maken deel uit van BRICS en wie waren aanwezig op de top?
De eerste BRICS-top vond plaats in 2009 met de leiders van Brazilië, Rusland, India en China. Zuid-Afrika voegde zich in 2010 bij de groep, en het blok is sindsdien een belangrijke stem voor de Global South geworden. Vorig jaar sloten Indonesië, Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten zich aan bij de groep, wat de invloed verder vergrootte en het blok tot een entiteit van 10 landen maakte.
Er is groeiende interesse van opkomende economieën om zich bij het blok aan te sluiten, met meer dan 30 landen die in de rij staan voor lidmaatschap. Argentinië werd verwacht zich aan te sluiten, maar trok zijn aanvraag in nadat de ultraconservatieve president Javier Milei, een bondgenoot van Trump, in december 2023 aantrad.
De top in Rio werd geleid door de Braziliaanse president Luiz Inacio Lula da Silva. De meeste andere lidstaten waren vertegenwoordigd door hun leiders met drie uitzonderingen: de Chinese president Xi Jinping, de Russische president Vladimir Poetin en de Iraanse president Masoud Pezeshkian waren afwezig. Xi had alle eerdere BRICS-toppen sinds zijn aantreden in 2013 bijgewoond, terwijl Poetin de meeste internationale reizen heeft vermeden sinds het Internationaal Strafhof (ICC) een arrestatiebevel tegen hem uitvaardigde vanwege zijn rol in de oorlog in Oekraïne in maart 2023. Brazilië is lid van het ICC en zou volgens het Statuut van Rome, dat de rechtbank heeft opgericht, Poetin moeten arresteren als hij het land zou bezoeken.
Rusland en Iran werden vertegenwoordigd door hun ministers van Buitenlandse Zaken en China door premier Li Qiang. Dit was de eerste top die door Indonesië werd bijgewoond na zijn toetreding tot het blok dit jaar.
De BRICS-verklaring verwelkomde ook Wit-Rusland, Bolivia, Kazachstan, Cuba, Nigeria, Maleisië, Thailand, Vietnam, Oeganda en Oezbekistan als nieuwe partnerlanden van BRICS – een status die hen onder volledige leden plaatst en het blok in staat stelt om de samenwerking met hen te vergroten.
Veroordeling van de aanvallen van de VS en Israël op Iran
In hun verklaring beschrijven de lidstaten de recente Israëlische en Amerikaanse aanvallen op Iran als een “schending van het internationaal recht”, en uitten ze “ernstige bezorgdheid” over de verslechterende veiligheidssituatie in het Midden-Oosten.
Het conflict begon op 13 juni toen Israël luchtaanvallen uitvoerde op Iraanse militaire, nucleaire en civiele locaties, waarbij ten minste 935 mensen omkwamen, waaronder top militaire en wetenschappelijke leiders. Het Iraanse ministerie van Gezondheid meldde dat 5.332 mensen gewond raakten.
Teheran reageerde met raket- en droneaanvallen op Israël, waarbij ten minste 29 mensen omkwamen en honderden anderen gewond raakten, volgens cijfers van de Israëlische autoriteiten.
Een door de VS bemiddeld staakt-het-vuren ging in op 24 juni, hoewel de VS enkele dagen eerder de Israëlische aanvallen had gesteund door bunker-buster bommen op Iraanse nucleaire faciliteiten te werpen op 21 juni.
De BRICS-verklaring benadrukte het belang van het handhaven van “nucleaire waarborgen, veiligheid en beveiliging, ook in gewapende conflicten, om mensen en het milieu te beschermen tegen schade”.
Oorlog in Gaza en Palestijnse staathood
Terwijl de 21 maanden durende oorlog van Israël tegen Gaza voortduurt, heeft BRICS het gebruik van uithongering als oorlogswapen veroordeeld en de politicisering of militarisering van humanitaire hulp verworpen.
Het blok steunde UNRWA, het VN-hulpprogramma voor Palestijnse vluchtelingen, dat door Israël is verboden.
Eind mei, tijdens de blokkade van hulp voor Gaza, stond Israël de Gaza Humanitarian Foundation (GHF), een particuliere Amerikaanse organisatie, toe om voedsel te verstrekken aan de mensen in de enclave. Deze stap is breed bekritiseerd door wereldwijde mensenrechtenorganisaties, vooral omdat honderden Palestijnen die hulp zochten, zijn neergeschoten en gedood terwijl ze zich naar de hulpverdelingspunten van GHF begeven.
BRICS bevestigde ook zijn standpunt, dat wereldwijd breed wordt gedeeld, dat Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever beide integraal onderdeel zijn van een toekomstige Palestijnse staat met Oost-Jeruzalem als hoofdstad.
Op 7 oktober 2023 kwamen bijna 1.200 mensen om het leven in Israël bij aanvallen van Hamas, waarbij Palestijnse strijders ook meer dan 240 mensen gevangen namen. Sindsdien is Israël een oorlog tegen Gaza begonnen, waarbij meer dan 57.000 Palestijnen, de meeste vrouwen en kinderen, zijn omgekomen en meer dan 70 procent van de infrastructuur van Gaza is vernietigd. In dezelfde periode heeft Israël ook meer dan 1.000 mensen op de Westelijke Jordaanoever gedood.
Verzet tegen unilaterale sancties
De BRICS-verklaring veroordeelde sterk de oplegging van “unilaterale dwangmaatregelen”, zoals economische sancties, en betoogde dat deze het internationaal recht schenden en de mensenrechten schaden.
De BRICS-leden Iran en Rusland zijn doelwitten van langdurige Amerikaanse sancties. Na de Iraanse Revolutie van 1979 en de aanval op de Amerikaanse ambassade in Teheran, legde Washington een breed scala aan sancties op. Deze werden in de jaren 2010 geïntensiveerd toen de VS onder president Barack Obama Iran probeerde onder druk te zetten om te onderhandelen over een nucleaire deal in ruil voor sanctieverlichting. Maar twee jaar nadat die deal in werking trad, trok Trump, die Obama opvolgde als president, zich terug uit de overeenkomst en legde hij zware sancties op Iran op. Sindsdien heeft de VS meer sancties op Iran opgelegd, waaronder een reeks maatregelen vorige week.
Rusland, dat voorheen de Koude Oorlog-rivaal van de VS was, heeft ook herhaaldelijk te maken gehad met golven van sancties, vooral na de invasie van Oekraïne in 2022.
Trump-tarieven als ‘dreiging’ aangeduid
Met de wereldwijde economie in beroering door Trump’s handelsbeleid, heeft BRICS zijn bezorgdheid geuit over zijn tariefregime. Trump heeft woensdag als deadline gesteld om nieuwe handelsakkoorden af te ronden, waarna landen die geen overeenkomsten met Washington sluiten, verhoogde tarieven zullen krijgen.
Het BRICS-blok, een belangrijke kracht in de wereldeconomie, wordt verwacht de wereldwijde gemiddelde groei van het bruto binnenlands product in 2025 te overtreffen. Volgens gegevens van april van het Internationaal Monetair Fonds zullen de economieën van BRICS-landen gezamenlijk met 3,4 procent groeien in vergelijking met een wereldgemiddelde van 2,8 procent.
De top 10 economieën ter wereld op basis van omvang omvatten de rijke Groep van Zeven landen – Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de VS – en drie BRICS-landen – Brazilië, China en India. De groep waarschuwde dat protectionistisch handelsbeleid het risico met zich meebrengt om de wereldwijde handel te verminderen, toeleveringsketens te verstoren en economische onzekerheid te verhogen, wat de ontwikkelingsdoelen van de wereld ondermijnt.
Veroordeling van de aanval in Pahalgam
Twee maanden na de aanval in Pahalgam in het door India beheerde Kasjmir, waarbij gewapende mannen 26 burgers doodden, veroordeelde BRICS het voorval “in de sterkste bewoordingen”. Maar zelfs met de Indiase premier Narendra Modi aanwezig, werd Pakistan niet genoemd, dat door New Delhi is beschuldigd de aanvallers in april te hebben gesteund.
De twee landen vochten in mei een vierdaagse oorlog na Indiase aanvallen binnen Pakistan en het door Pakistan beheerde Kasjmir. Pakistan heeft betrokkenheid bij de aanval in Pahalgam ontkend en heeft gevraagd om een “geloofwaardige, transparante, onafhankelijke” onderzoek.
De BRICS-verklaring drong aan op “nul tolerantie” voor “terrorisme” en verwierp enige “dubbele standaarden” in de strijd tegen terrorisme.
Stilte over de oorlog in Oekraïne
De lange verklaring maakte geen directe melding van de oorlog van Rusland in Oekraïne, behalve om te pleiten voor een “duurzame vredesregeling”. Echter, het veroordeelde wel Oekraïense aanvallen op Russische infrastructuur in mei en juni, waarbij burgerdoden vielen, en uitte zijn “sterkste” verzet tegen dergelijke acties.
