Wat zou een oorlog tussen Israël en Iran betekenen voor de wereldeconomie?

EXPLAINER: Wat zou een oorlog tussen Israël en Iran betekenen voor de wereldeconomie?

Naarmate de aanvallen tussen Israël en Iran aanhouden, groeien de zorgen dat het conflict zich zal uitbreiden naar een van de belangrijkste olie- en gasproducerende regio’s ter wereld. De aandelenmarkten werden aanvankelijk onrustig na de verrassingsaanval van Israël op vrijdag, maar stabiliseerden sindsdien.

Een dag na de dodelijke aanvallen op enkele van de hoogste militaire commando’s en nucleaire wetenschappers van Iran, raakte Israël op zaterdag de fossiele brandstofsector van Iran, met rapporten van een brand in het South Pars-gasveld. Volgens Iraanse autoriteiten zijn er meer dan 220 mensen omgekomen, waaronder minstens 70 vrouwen en kinderen.

Als reactie voerde Iran een barrage van ballistische raketten en drone-aanvallen uit, waarvan een klein percentage de Israëlische verdedigingslinies wist te penetreren, met minstens 24 doden tot gevolg.

Op zijn Truth Social-platform waarschuwde de Amerikaanse president Donald Trump Teheran dat de volgende “al geplande aanvallen” “nog brutaler” zouden zijn, toevoegend: “Iran moet een deal maken [over zijn nucleaire programma] voordat er niets meer over is.”

Met de escalatie van het conflict tussen de twee machtigste legers van het Midden-Oosten, worden de financiële markten en de luchtvaartsector getroffen. Analisten houden de olieprijzen in de gaten en investeerders wenden zich tot veilige havens zoals goud.

Wat is er gebeurd met de olieprijs?

Brent-olie, de wereldwijde benchmark, steeg maandag vroeg naar $74,60 per vat, wat een stijging van bijna 7 procent betekent ten opzichte van donderdag, de dag voor de verrassingsaanval van Israël.

Een groot deel van de wereldwijde olie en andere belangrijke grondstoffen, zoals aardgas, passeert drukke zeewegen in het Midden-Oosten, waaronder de Straat van Hormuz. Deze smalle waterweg scheidt Iran van de Golfstaten en verbindt de Arabische Zee met de Indische Oceaan. Het is een doorgang voor een derde van de wereldwijde zeeolievoorraden, met ongeveer 21 miljoen vaten per dag.

Op het smalste punt is de straats 33 km breed. De scheepvaartroutes in de waterweg zijn nog smaller, waardoor ze kwetsbaar zijn voor aanvallen. Het conflict tussen Israël en Iran heeft een decennialang debat doen oplaaien over de mogelijkheid dat Teheran de maritieme choke point sluit, wat een olieprijsstijging zou kunnen triggeren.

Volgens de Iraanse nieuwsdienst IRINN overweegt Teheran, geciteerd door de invloedrijke conservatieve wetgever Esmail Kosari, de straats te sluiten naarmate het conflict met Israël verergert. Goldman Sachs waarschuwt dat in het slechtste geval blokkades in de Straat van Hormuz de olieprijzen boven de $100 per vat zouden kunnen duwen.

Toch werd de Straat van Hormuz tijdens de Iran-Irak-oorlog van 1980 tot 1988, waarin beide landen commerciële schepen in de Golf aanvielen, nooit volledig gesloten. Pogingen om de Straat van Hormuz te blokkeren zouden waarschijnlijk ook de eigen export van Teheran verstoren, vooral naar China, wat waardevolle inkomsten zou snijden.

Volgens Hamzeh Al Gaaod, een economische analist bij TS Lombard, zouden “de gevolgen van het afsluiten van de straats ernstig zijn voor Teheran zelf.”

Zijn de wereldwijde inflatieniveaus beïnvloed?

Wanneer de olieprijzen stijgen, gaan de productiekosten ook omhoog. Dit wordt uiteindelijk doorgegeven aan consumenten, vooral voor energie-intensieve goederen zoals voedsel, kleding en chemicaliën. Olie-importerende landen kunnen hogere inflatie en tragere economische groei ervaren als het conflict aanhoudt.

Analisten waarschuwden dat centrale banken in de toekomst minder beleidsflexibiliteit zullen hebben om stijgende prijzen te beheersen. De Bank of England heeft onlangs de basisrente in het Verenigd Koninkrijk verlaagd naar 4,25 procent, hoewel de Amerikaanse Federal Reserve heeft afgezien van renteverlagingen in de nasleep van de tarieven die Trump heeft opgelegd aan bijna alle landen sinds zijn terugkeer aan de macht in januari.

Hoe hebben de markten gereageerd?

Wall Street heeft een klap gekregen. Op vrijdag daalden de S&P 500 en Nasdaq Composite indices met respectievelijk 1,1 en 1,3 procent. In het Midden-Oosten daalde de benchmark EGX 30-index in Egypte op zondag met 7,7 procent, terwijl de Tel Aviv Stock Exchange 35-index met 1,5 procent daalde.

Europese aandelen daalden ook na het nieuws over de aanvallen van Israël. De DAX in Duitsland en de CAC 40 in Frankrijk daalden eind vorige week met iets meer dan 1,1 procent, terwijl de FTSE 100 in het VK op vrijdag met 0,5 procent eindigde.

Toch stegen sommige Britse bedrijven. BAE Systems, een defensiecontractant, steeg bijna 3 procent op vrijdag, wat de zorgen weerspiegelt dat de spanningen zouden kunnen escaleren. In de VS stegen de aandelenprijzen van militaire leveranciers, waaronder Lockheed, Northrop Grumman en RTX.

Op andere plekken stegen de aandelen van oliebedrijven BP en Shell in waarde, waarbij de eerste bijna 2 procent hoger eindigde en de laatste net meer dan 1 procent hoger. De goudprijs steeg ook met ongeveer 1 procent op vrijdag naar $3.426 per ounce, dicht bij de recordhoogte van $3.500 die in april werd bereikt.

Op maandag temperden investeerders enkele van hun risicomijdende posities, met dalende olie- en goudprijzen en stijgende aandelenprijzen. “Het lijkt erop dat de markten anticiperen op een relatief ingehouden conflict. Cruciaal is dat Iran geen Amerikaanse militaire activa in de regio heeft aangevallen,” zei Al Gaaod.

Wat is de impact op de luchtvaartsector met luchtruimsluitingen?

Verschillende luchtvaartmaatschappijen hebben vluchten in het Midden-Oosten opgeschort of geannuleerd, en sommige landen hebben hun luchtruim gesloten. Hieronder een lijst van enkele opgeschorte en omgeleide vluchten:

Emirates, de grootste luchtvaartmaatschappij van het Midden-Oosten, heeft vluchten van en naar Irak, Jordanië, Libanon en Iran opgeschort tot 30 juni, met vluchten naar Libanon die zijn stopgezet tot zondag. Etihad Airways heeft alle vluchten tussen Abu Dhabi en Tel Aviv geannuleerd tot zondag en de luchtvaartmaatschappij is ook verschillende andere diensten aan het omleiden, met klanten die worden geadviseerd om updates over hun vluchtstatus af te wachten.

Qatar Airways heeft tijdelijk vluchten naar Iran, Irak en Syrië geannuleerd vanwege de aanhoudende spanningen, met passagiers die worden geadviseerd om de status van hun vluchten voor vertrek te controleren.

Daarnaast meldde de officiële Iraanse nieuwsorganisatie IRNA dat de luchtvaartautoriteiten het luchtruim van het land hebben gesloten tot nader order. Op vrijdag sloot Irak ook zijn luchtruim en schorste alle verkeer op zijn luchthavens, aldus de Iraakse staatsmedia. Oost-Irak herbergt een van de drukste luchtcorridors ter wereld. Honderden vluchten passeren daar op elk moment, op routes van Europa naar de Golf – veel van Azië naar Europa.

De autoriteit voor burgerluchtvaart in Jordanië verklaarde dat het “tijdelijk” het Jordaanse luchtruim heeft gesloten “in afwachting van eventuele gevaren als gevolg van de escalatie in de regio.” Voor Al Gaaod betekent dit dat “er mogelijk kortstondige verstoringen zullen zijn voor het toerisme in het Midden-Oosten, maar slechts voor een maand of zo. Ik vermoed dat het toerisme zal herstellen.”

Hij deed een vergelijkbare voorspelling over de wereldwijde financiële markten: “Zolang de aanvallen ingehouden blijven, denk ik dat de aandelenprijzen zullen blijven herstellen van de gebeurtenissen van vorige week.”