Wat is de Zuid-Afrikaanse grondwetgeving achter de ruzie tussen Trump en Ramaphosa?
Wat is de Zuid-Afrikaanse onteigeningswet in het hart van de Trump-Ramaphosa strijd?
Sommige witte Afrikanergroepen beweren dat de onteigeningswet hen target en zou kunnen leiden tot gewelddadige landroof. Tot nu toe is er echter geen dergelijk geval geweest.
Zuid-Afrika’s President Cyril Ramaphosa ontmoet woensdag de Amerikaanse President Donald Trump in het Witte Huis, in een poging om de verslechterende relaties tussen de twee landen te herstellen.
Een belangrijk onderwerp van discussie tussen de twee leiders is de recente goedkeuring van de onteigeningswet in Zuid-Afrika, die Trump heeft verworpen en beschrijft als “vervolging” van de rijke witte minderheid van het land.
Vorige week arriveerden de eerste groep witte Zuid-Afrikaanse “vluchtelingen” in de VS als onderdeel van een groter relocatieplan voor deze groep onder de Trump-administratie. De Zuid-Afrikaanse regering heeft beschuldigingen van vervolging of een “witte genocide” in het land ontkend.
Wat is de Onteigeningswet?
President Ramaphosa ondertekende de Onteigeningswet in januari na maanden van debat in het parlement, vanwege tegenstand van de Democratische Alliantie (DA), die deel uitmaakt van de coalitieregering.
De wet staat de regering toe om land van elke particuliere eigenaar, wit of anders, in beslag te nemen voor openbare doeleinden en publieke belangen, waaronder infrastructuurprojecten, uitbreiding van openbare diensten, milieubehoud, hervorming van land en eerlijke verdeling van middelen.
Hoewel de wet eerlijke compensatie voorschrijft, staat het ook onteigening zonder compensatie in bepaalde gevallen toe. Het vervangt een onteigeningswet uit 1975 die onder apartheid was opgesteld en bekritiseerd werd vanwege juridische onduidelijkheid en het ontbreken van duidelijke compensatieplannen.
Sommige Afrikanergroepen beweren echter dat de nieuwe wet zou kunnen leiden tot de inbeslagname van hun land, mogelijk op gewelddadige wijze, en dat het de vastgoedwaarden zou kunnen verlagen. De DA, een voormalige oppositiepartij van Ramaphosa’s Afrikaanse Nationale Congres (ANC), wordt over het algemeen gezien als een vertegenwoordiger van witte en Afrikaner belangen.
Witte Afrikaners zijn afstammelingen van voornamelijk Nederlandse kolonisten die tot 1990 het land onder een apartheidsysteem bestuurden, dat de zwarte meerderheid segregueerde en uitsloot. Veel van de meest succesvolle bedrijfsleiders en landeigenaren in het land zijn nog steeds wit.
Witte Zuid-Afrikaners bezitten collectief ook 70 procent van het land, ondanks dat ze slechts 7 procent van de bevolking uitmaken. Meer dan de helft van de zwarte bevolking wordt ondertussen als arm geclassificeerd. Slechts een minderheid heeft toegang tot land. Ramaphosa’s regering stelt dat de nieuwe wet de overheid zal helpen om land te herverdelen naar verschillende categorieën van historisch gemarginaliseerde groepen, zoals zwarte mensen, vrouwen en mensen met een handicap.
In een verklaring in februari zei het kantoor van Ramaphosa dat de wet geen “confiscatie” instrument is, maar een noodzakelijke beleidsmaatregel om rijkdom gelijkmatig te verdelen. Confiscatie impliceert landinbeslag als straf.
“De onlangs aangenomen Onteigeningswet is geen confiscatie-instrument, maar een constitutioneel voorgeschreven juridische procedure die ervoor zorgt dat het publiek op een eerlijke en rechtvaardige manier toegang heeft tot land, zoals voorgeschreven door de Grondwet,” aldus de verklaring.
“Zuid-Afrika, net als de Verenigde Staten van Amerika en andere landen, heeft altijd onteigeningswetten gehad die de noodzaak van openbaar gebruik van land en de bescherming van de rechten van landeigenaren in balans brengen,” voegde het kantoor eraan toe.
Tegen medio mei was er nog geen land door de Zuid-Afrikaanse regering zonder compensatie in beslag genomen onder de nieuwe wet.
Wat hebben Trump en zijn bondgenoten over de wet gezegd?
In februari gaf Trump opdracht om de Amerikaanse financiële hulp aan Zuid-Afrika te stoppen vanwege de “onrechtvaardige raciale discriminatie” in het land. In zijn bevel verwees Trump naar de vermeende confiscatie van door witte mensen bezet land, evenals naar Zuid-Afrika’s indiening van een genocidezaak tegen Israël over de oorlog in Gaza bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in december 2023.
“In schokkende minachting voor de rechten van zijn burgers heeft de Republiek Zuid-Afrika onlangs de Onteigeningswet 13 van 2024 (Wet) aangenomen, om de regering van Zuid-Afrika in staat te stellen de landbouwgrond van etnische minderheid Afrikaners zonder compensatie in beslag te nemen,” stond in het bevel.
“De Verenigde Staten kunnen de regering van Zuid-Afrika niet steunen in de schending van de mensenrechten in haar land of in het ondermijnen van het Amerikaanse buitenlandse beleid, wat nationale veiligheidsbedreigingen voor onze natie, onze bondgenoten, onze Afrikaanse partners en onze belangen met zich meebrengt,” voegde Trump toe.
Voorheen bood de VS HIV-hulp aan Zuid-Afrika via het noodplan van de president voor AIDS-hulp, ofwel het PEPFAR-initiatief. Die hulp was al stopgezet toen Trump in januari de Amerikaanse buitenlandse hulp wereldwijd stopzette.
Trump-bondgenoot en in Zuid-Afrika geboren ondernemer Elon Musk is ook zeer kritisch over de onteigeningswet en wordt door sommige experts beschouwd als iemand die de Trump-regeringsbeleid die gericht zijn op het land beïnvloedt.
Musk heeft de Zuid-Afrikaanse regering beschuldigd van het nemen van weinig actie om een “genocide” tegen witte boeren te stoppen. Hij heeft ook “racistische eigendomswetten” bekritiseerd voor het falen van zijn satellietinternetbedrijf, Starlink, om in het land te lanceren. De Zuid-Afrikaanse wet vereist dat grote bedrijven en diegenen die op zoek zijn naar samenwerking met de overheid gedeeltelijk eigendom zijn van gemarginaliseerde groepen.
Wat zijn de andere spanningen tussen de twee landen?
Trump heeft ook de beschuldigingen van een groep witte Zuid-Afrikaners benadrukt, die zeggen dat witte boeren een onevenredig aantal gewelddadige aanvallen op hun boerderijen ondergaan, wat zij beschouwen als een “genocide”.
Ramaphosa’s regering ontkent deze beschuldigingen en zegt dat de sterftes onder boeren deel uitmaken van een groter misdaadsprobleem. Aanvallen en moorden op boerderijen komen vaak voor in het land vanwege de afgelegen locaties van boerderijen. Zowel witte als zwarte boeren zijn doelwit geweest van aanvallen, overvallen en moorden. De Zuid-Afrikaanse regering publiceert geen gegevens over raciaal specifieke misdaad.
De kwestie van Gaza is ook een gespannen onderwerp. De Zuid-Afrikaanse regering diende op 29 december 2023 een zaak in bij het Internationaal Gerechtshof tegen Israël, waarin het het land beschuldigde van “genocidale daden” in zijn aanvallen op Gaza, tot woede van Israël’s bondgenoot en belangrijke wapenleverancier, de VS.
