Vaticaanse Menigte Ontvangt Leo XIV als Nieuwe Paus van de Katholieke Kerk

Paus Leo XIV maakt zijn inauguratie op het centrale balkon van de Sint-Pietersbasiliek op 8 mei

Vaticaanstad – Het leek alsof het plein in één stem kon spreken: “Leone! Leone! Leone!” Duizenden mensen in het Sint-Pietersplein zongen in koor de naam die Robert Prevost had aangenomen toen hij op donderdag het pausdom betrad: Leo XIV.

Enkele uren eerder had witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel gebillowed, een teken dat een conclaaf van kardinalen een nieuwe leider had gekozen voor de 1,4 miljard katholieken wereldwijd. Nu was het tijd om paus Leo zelf te ontmoeten. Een plechtige stilte viel over het plein. De gelovigen wachtten om de eerste boodschap van de paus te horen, die de toon voor zijn pontificaat zou zetten.

“Vrede zij met u,” zei Leo XIV, terwijl hij op het centrale balkon van de Sint-Pietersbasiliek verscheen. Hij herhaalde een zegen die zijn overleden voorganger, paus Franciscus, enkele weken eerder had uitgesproken: “God houdt van ons, God houdt van iedereen, en het kwaad zal niet overwinnen. We zijn in de handen van God.”

Het was een nauwlettend bekeken moment, waarbij kardinalen met rode hoedjes uit nabijgelegen ramen keken om hun eerste blik op de nieuw gekozen paus te vangen. Paus Leo XIV werd gekozen op de tweede dag van het conclaaf en zijn openingsverklaring als leider gaf blijk van continuïteit met Franciscus, die op 21 april op 88-jarige leeftijd overleed. Maar deskundigen zeggen dat hij waarschijnlijk een middenweg zal inslaan, tussen het bevorderen van de inclusieve agenda van Franciscus en het omarmen van de traditie van het Vaticaan.

“Vrede” was een van de meest gebruikte woorden in zijn korte toespraak — een keuze die bedoeld was om de woorden te echoën die Jezus na Pasen uitsprak, zoals Vaticaan woordvoerder Matteo Bruni uitlegde tijdens een persconferentie.

Leo XIV riep katholieken op om “een ontwapende vrede en een ontwapende vrede” te zoeken door middel van “dialoog” en “bruggen bouwen”, in een korte toespraak die zwaar leunde op thema’s van eenheid. “Bravo! Dat is wat we nodig hebben!” riep een toeschouwer op het plein terwijl de nieuwe paus sprak.

Een ander, de 29-jarige Kasper Mihalak uit Denemarken, stond in het midden van de menigte hopend een glimp op te vangen van de eerste Noord-Amerikaanse paus. “Ik ben echt enthousiast. Kardinaal Prevost, nu Leo XIV — het gaat geweldig worden! Hij sprak veel over vrede tijdens zijn toespraak. Ik denk dat de wereld dat nu echt nodig heeft,” zei Mihalak.

Rosaria Venuto kon haar tranen nauwelijks bedwingen. Vroeg in de ochtend had ze haar twee kinderen opgepakt en vier uur van Ascoli Satriano, een klein stadje in de zuidelijke Italiaanse provincie Apulië, gereden om in het Sint-Pietersplein te zijn.

“Ik ben diep ontroerd om de kans te hebben om hier te zijn en deze vreugde mee te maken en een klein onderdeel te zijn van dit historische evenement,” zei ze.

Zijn eigen man

Geboren in Chicago, een stad in het Middenwesten van de Verenigde Staten, bracht Leo XIV meer dan twee decennia door in Peru, waar hij een dubbele nationaliteit verwierf. Daar werkte hij in enkele van de armste gebieden van Peru en werd uiteindelijk de bisschop van Chiclayo, in het agrarische noorden van het land. In 2023 benoemde paus Franciscus hem om een krachtige functie te leiden die bisschoppen over de hele wereld beheert.

Phil Pullella, een Vaticaanexpert die het pausdom meer dan veertig jaar volgt, zei dat deze achtergrond een zekere continuïteit met Franciscus biedt, die uit Argentinië kwam en zich tegen armoede uitsprak. “Hij weet van armoede in Latijns-Amerika,” zei Pullella over Leo XIV. “Dus hij is niet hetzelfde als wanneer ze bijvoorbeeld een kardinaal uit New York hadden gekozen.”

Die continuïteit werd waarschijnlijk gewaardeerd door zowel de conservatieve als de liberaal ingestelde kampen in het Vaticaan, voegde Pullella eraan toe. “Hij komt uit de rijke wereld, maar hij heeft uit eerste hand de problemen van het Global South in een arm land gezien,” zei hij.

Toch merkte Pullella op dat de manier waarop Leo XIV zich kleedde, liet zien dat “hij zijn eigen man zal zijn”. In plaats van de eenvoudige witte soutane die paus Franciscus droeg toen hij in 2013 werd gekozen, voegde Leo XIII een traditionele rode Cape over zijn vest toe, wat de geestelijke en tijdelijke machten van zijn ambt symboliseert. “In zekere zin keert hij een beetje terug naar die traditie,” zei Pullella. “Hij zou niet zijn gekozen als hij niet de stemmen van het conservatieve blok had gekregen.”

Een verenigende figuur

De verkiezing van Leo XIV kwam voor velen als een verrassing. Veel waarnemers gokten op een nieuwe paus voor de nacht viel, maar weinigen verwachtten slechts drie stemrondes. De menigte was verbijsterd toen witte rook rond 18:09 lokale tijd (16:00 GMT) uit de kleine schoorsteen begon te komen. Dat was het signaal dat — van de 133 kardinalen onder de 80 jaar die stemgerechtigd waren — een kandidaat de twee derde meerderheid had ontvangen die nodig was om paus te worden.

Dit jaar had het conclaaf de bijzondere eer het meest internationale in de geschiedenis van het Vaticaan te zijn: de deelnemende kardinalen kwamen uit meer dan 70 landen en vertegenwoordigden verschillende opvattingen voor de toekomst van de katholieke kerk. De diversiteit was een deel van de erfenis van paus Franciscus, die kardinalen uit ondervertegenwoordigde landen zoals Laos en Haïti benoemde om de wereldwijde aantrekkingskracht van de kerk te vergroten.

Franciscus bracht 12 jaar door als hoofd van de katholieke kerk, waarbij hij het establishment opschudde door een andere stijl en toon aan te nemen, gericht op soberheid en pleiten voor gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. De inspanningen van de overleden paus zorgden voor opwinding onder hervormers, maar ook voor ontzetting onder conservatieven, die hem beschuldigden van het verdunnen van de leerstellingen van de kerk. Deskundigen zeggen dat dit leidde tot een diepe polarisatie binnen de kerk, waarbij sommige leden Franciscus bekritiseerden voor het decentraliseren van de autoriteit van de kerk.

Die deskundigen wijzen erop dat de ervaring van Leo XIV in de Romeinse Curie — de overheid van de kerk — waarschijnlijk een verkooppunt was onder conservatieve stemmers in het conclaaf die op zoek waren naar stabiliteit in de komende jaren.

Wat zegt een naam?

Hoewel de eerste stappen van paus Leo XIV nog moeten worden onthuld, is zijn naamkeuze opmerkelijk. Bruni, de Vaticaan woordvoerder, merkte op dat “Leo” een directe verwijzing is naar paus Leo XIII, die eind 19e eeuw een nieuwe sociale leer aannam. In 1891 schreef paus Leo XIII een encycliek — of pauselijke brief — bekend als de Rerum Novarum. Het riep katholieken op om de “ellende” van de arbeidersklasse aan te pakken, temidden van de onrust van industrialisatie en politieke veranderingen zoals de eenwording van Italië. Die encycliek markeerde een radicale nieuwe benadering van arbeiders en leidde tot de oprichting van katholieke kranten, sociale coöperaties en banken — een sociale beweging die tot op de dag van vandaag voortleeft.

Bruni zei dat de huidige paus Leo hoopte een parallel te trekken naar die tijd, met zijn technologische revoluties. “Het is geen toevallige verwijzing naar de mannen en vrouwen van hun werk in een tijd van kunstmatige intelligentie,” legde Bruni uit.

Robert Orsi, een professor in religieuze studies aan de Northwestern University, zei dat de naamkeuze ook andere historische parallellen kan betekenen. Leo XIII “onderdrukte krachtig een beweging die Americanisme werd genoemd,” zei Orsi. “Deze beweging was een soort nationalistische impuls binnen het katholicisme, waarbij nationale kerken claimden hun eigen identiteiten en manieren van doen te hebben,” legde hij uit. “En ik denk dat door de naam Leo XIV te kiezen, deze paus zonder twijfel een terugkeer naar een globaal katholicisme signaleerde.”

Pullella gelooft ook dat het opmerkelijk is dat, terwijl Leo XIV zijn parochianen in Peru noemde, hij het vermeed zijn banden met de VS te benadrukken. “Ik denk dat het heel significant is dat hij geen schreeuw naar de Verenigde Staten deed. Hij zei niet: ‘Ik kom uit Amerika.’ Hij sprak niet in het Engels,” zei Pullella. Dat stuurde een boodschap dat “hij in wezen niet eigendom is van de Verenigde Staten,” voegde Pullella toe. Leo XIV was eerder kritisch over het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump over kwesties zoals nationalisme en migratie, net zoals de overleden paus Franciscus dat was.

Toch voorspelde Orsi dat het Vaticaan onder de nieuwe paus Leo “subtiel en wijs” zal omgaan met Trump in de komende jaren.