Brazilië, Elon Musk en het Misbruik van Digitale Soevereiniteit

Hoe de politieke invloed van Elon Musk’s X niet tegen te gaan

Overheidscensuur van grote sociale media is een glibberige helling die sociale netwerken kan omvormen tot staatsgecontroleerde media. Sinds miljardair Elon Musk in juli de Republikeinse kandidaat Donald Trump steunde in de Amerikaanse presidentiële verkiezingen, staat X, het sociale mediaplatform dat Musk bezit, onder grotere druk. Veel critici beschuldigen hem ervan het platform te gebruiken voor zijn politieke doelen en het te gebruiken om rechtse politici te promoten die hij steunt.

Te midden van deze kritiek is de confrontatie van Musk met de Braziliaanse autoriteiten naar voren gekomen. In augustus schorste een Braziliaanse rechtbank X nadat het platform weigerde content en accounts te verwijderen die als “desinformatie”, aanzet tot criminele activiteiten en bedreigingen voor de democratie werden beschouwd. Na druk vanuit de rechtbank gaf Musk uiteindelijk toe aan de eisen.

Velen aan de linkerkant in Brazilië, de Verenigde Staten en elders vierden de triomf van de Braziliaanse staat en steunden de acties in naam van “digitale soevereiniteit” en “onafhankelijkheid”. Hoewel ik het ermee eens ben dat de buitensporige invloed van sociale mediagiganten op politieke zaken moet worden aangepakt, is de aanpak van de Braziliaanse autoriteiten niet de juiste manier. Dergelijke rechtbankbevelen leggen de basis voor willekeurige staatscensuur van sociale mediaplatforms, wat meer kwaad dan goed doet voor de vrijheid van meningsuiting en democratische politiek.

Staatscensuur

Ter verduidelijking, X heeft in andere landen al censuur toegepast voordat deze laatste controverse in Brazilië plaatsvond, waarbij individuen, politieke groepen en bewegingen werden doelwit. Het is twijfelachtig dat Musks verzet tegen het Braziliaanse rechtbankbevel voortkwam uit bezorgdheid om het welzijn van de Brazilianen en hun recht op vrije meningsuiting.

Toch zijn de censuuraanvragen van het Braziliaanse Hooggerechtshof ook problematisch. In april vroeg het hof de opschorting van accounts van supporters van de voormalige Braziliaanse president Jair Bolsonaro als onderdeel van een onderzoek naar “digitale milities” die betrokken waren bij een mislukte staatsgreep in januari 2023. De details van dit onderzoek zijn nog niet volledig bekendgemaakt.

De rechtbank heeft ook andere verzoeken gedaan die niet aan kritiek ontkomen. Documenten die door de Braziliaanse pers zijn verkregen, onthullen dat in 2022, rechter Alexandre de Moraes probeerde het X-account van populaire gospelzanger Davi Sacer – een Bolsonaro-supporter – te blokkeren omdat hij berichten had geretweet die protesten tegen Braziliaanse ministers op een conferentie in New York aanmoedigden. Dezelfde rechter beval de ban op de X-accounts van de linkse Partij van de Arbeid vanwege kritiek op het Hooggerechtshof.

In de afgelopen jaren heeft Moraes, een conservatief die eerder politieonderdrukking in Sao Paulo leidde, de macht geconsolideerd om ongewenste uitspraken op het Braziliaanse internet te verbannen, als de arbiter en handhaver van welke inhoud als “desinformatie” moet worden verwijderd. Als zijn campagne tegen de vrijheid van meningsuiting op sociale media niet wordt ingeperkt, is er weinig dat hem en de rechterlijke macht zal tegenhouden om hun censuurmacht uit te breiden.

Misschien richten ze zich momenteel voornamelijk op de extreemrechtse in Brazilië, maar dit kan snel veranderen. President Luiz Inacio Lula da Silva, die Moraes’ acties tegen X steunde, ontvangt momenteel kritiek van milieubeschermers en politieke krachten links van hem. Als zij krachtige oppositie organiseren tegen zijn pro-kapitalistische agenda, militaire politie-initiatieven en milieuschadelijke beleidsmaatregelen, kunnen we verwachten dat ook zij onderworpen zullen worden aan sociale mediacensuur.

Vrije meningsuiting is noodzakelijk voor de democratie

Zoals de Amerikaanse geleerde Noam Chomsky en anderen hebben gedocumenteerd, concentreert een kapitalistisch mediasysteem de media-eigendom om instemming te creëren. Zelfs wanneer de bedrijfsmedia belangrijke feiten en perspectieven onderdrukt, heeft het publiek de kans om onwaarheden aan het licht te brengen en alternatieve meningen te uiten, zolang de overheid vrije meningsuiting ondersteunt. In dit geval wordt dissidentie gemarginaliseerd, in plaats van volledig verboden.

Echter, wanneer de staat zich ermee bemoeit, kunnen we gemakkelijk eindigen met volledige censuur van dissidentie. Als een overheid de rol aanneemt van enige arbiter en autoriteit over “waarheid”, kan zij deze macht gebruiken om iedereen te silencer die haar uitdaagt. Op deze manier loopt alle media – of het nu traditioneel of sociaal is – het risico om effectief staatsmedia te worden.

Het is waar dat grote sociale media te veel macht hebben om de informatiestroom te beïnvloeden. Toch kan het handhaven van “digitale soevereiniteit” en het weerstaan van digitale kolonialisme niet betekenen dat de wil van de overheid wordt opgelegd om politieke oppositie te onderdrukken, zelfs niet als het van de extreemrechtse komt.

Als er inderdaad illegale uitspraken op een sociaal mediaplatform zijn, moeten deze in de rechtbank worden vervolgd, waar de verdachten een eerlijk proces krijgen. “Nepnieuws” is een echt probleem, maar als de uitspraken niet illegaal zijn, is het niet de taak van de overheid om ze van het internet te verwijderen. Er zijn andere mechanismen om dit probleem aan te pakken.

Diegenen onder ons aan de linkerkant beschouwen Musk en de extreemrechtse politici die hij steunt, zoals Bolsonaro en Trump, als een bedreiging voor de samenleving en de planeet. Maar het normaliseren van staatscensuur van politiek ongewenste uitspraken in naam van “digitale soevereiniteit” zet een gevaarlijk precedent. Het creëert ruimte voor dit concept om te worden uitgebuit om “de samenleving te beschermen” tegen onpopulaire of controversiële opvattingen.

Laten we niet vergeten dat we leven in een wereld waar 67 landen anti-LGBTQ-wetten hebben die seksuele relaties tussen instemmende volwassenen criminaliseren, terwijl veel westerse “democratieën” beschuldigingen van antisemitisme gebruiken om de Palestijnse solidariteitsbeweging te onderdrukken. In Israël is bijna 60 procent van de bevolking voor het censureren van sociale mediaberichten die sympathie tonen voor de Palestijnen in Gaza. Moeten overheden het recht hebben om berichten over LGBTQ-rechten of de genocide tegen het Palestijnse volk te censureren, in naam van het beschermen van “nationale veiligheid” en “democratie”?

De “nepnieuws” van de ene persoon kan de “waarheid” van een ander zijn, en daarom mogen staten niet de autoriteit krijgen om sociale media te censureren.

Digitale soevereiniteit van onderaf

Het verzetten tegen overheidsoverschrijding betekent niet dat Musk en X de Braziliaanse staat niet ook op manieren hebben uitgedaagd die zeer vraagtekens oproepen. Het volledige verhaal is complex en veel van de details zijn voor het publiek verborgen.

Dat gezegd hebbende, zijn er manieren om te pleiten voor echte digitale soevereiniteit en de overweldigende macht van grote sociale mediabedrijven tegen te gaan zonder staatsgestuurde sponsoring.

Activisten op de grassroots-niveau zouden moeten pleiten voor wetten voor decentralisatie van sociale media die interoperabiliteit tussen en binnen sociale netwerken verplicht stellen. Dit zou betekenen dat elke gebruiker van een sociaal medianetwerk de gebruikers en inhoud van elk ander netwerk zou kunnen zien en ermee zou kunnen interageren. Hierdoor zullen bedrijven zoals X en Meta niet langer een monopolie op sociale media-publicatie hebben.

Interoperabiliteit, gekoppeld aan publieke subsidies en verboden op advertentie op platformbasis, kan ook de sociale media-markt ontcommodificeren, waardoor de immense winsten van grote sociale media worden verminderd.

Een verscheidenheid aan onafhankelijke fact-checking organisaties en tools zou kunnen worden ondersteund en gekozen door sociale mediaplatforms of hun leden om de verspreiding van propaganda en desinformatie te beheersen.

Naast deze veranderingen heeft de linkerzijde een sterkere visie en strategie nodig om de wereldwijde digitale economie te dekoloniseren. Ik heb gesuggereerd om een Digital Tech Deal te creëren als blauwdruk die de private eigendom van de middelen van berekening en kennis geleidelijk zou afbouwen als onderdeel van een duurzame digitale degroeistrategie.

Net als de milieuproblemen is het internet grotendeels grensoverschrijdend, en digitale soevereiniteit kan niet binnen één land worden bereikt. De dringende noodzaak voor drastische verandering in het digitale ecosysteem vereist internationale grassroots-activisme dat gericht is op het Amerikaanse tech-imperium in het hart, evenals op het systeem van digitale kapitalisme en kolonialisme dat in elk land opereert.

Autoritaire censuur vermomd als “digitale soevereiniteit” is niet de juiste weg.