Heropening van het ‘samenzweringsproces’: Wat is de geschiedenis van de doodstraf in Tunesië?

UITLEG | Mensenrechten

‘Samenzweringproces’ hervat: Wat is de geschiedenis van de doodstraf in Tunesië?

De doodstraf is effectief opgeschort in Tunesië sinds 1991, maar prominente oppositiefiguren kunnen ervoor worden veroordeeld.

Een massaproces tegen meer dan 40 mensen, beschuldigd van verschillende samenzweringen tegen de Tunesische staat en president Kais Saied, staat op het punt te hervatten. Het proces, dat oorspronkelijk op 4 maart moest beginnen, werd uitgesteld naar 11 april en vervolgens opnieuw met een week vertraagd.

Onder de beklaagden bevinden zich enkele van de hoogste oppositiepolitici, diplomaten en mediafiguren van het land. Zij beweren dat de beschuldigingen, waaronder het onderhouden van contacten met “buitenlandse machten” om Saieds heerschappij te ondermijnen, gefabriceerd zijn en een symbool vormen van de democratische achteruitgang in Tunesië. Bijna alle beklaagden riskeren lange gevangenisstraffen of de doodstraf.

Executies zijn effectief opgeschort in Tunesië sinds 1991, ondanks dat rechters deze straf hebben opgelegd. Zullen sommige beklaagden in deze zaak ter dood worden veroordeeld? En zal een dergelijke straf worden uitgevoerd? Laten we een nadere blik werpen.

Bestaat de doodstraf nog als straf in Tunesië?

De doodstraf blijft een wettelijke straf die rechters kunnen opleggen, maar is sinds 1991 niet meer uitgevoerd, wat een de facto moratorium heeft gevestigd.

De grondwet van 2014 biedt specifieke mogelijkheden voor wettelijke executies, maar Tunesië heeft consistent de inspanningen van de Verenigde Naties gesteund om sinds 2012 een wereldwijde moratorium op de doodstraf in te stellen. Echter, het heeft de doodstraf niet afgeschaft.

Zijn er mensen ter dood veroordeeld in Tunesië?

De laatste persoon die in Tunesië werd geëxecuteerd, was de “Slager van Nabeul”, seriemoordenaar Naceur Damergi, die in 1991 werd opgehangen. De straf blijft echter voorkomen in wetgeving en vonnissen.

Zo werden in februari van dit jaar acht personen ter dood veroordeeld voor de moord op oppositiepoliticus Mohammed Brahmi in 2013. In maart 2024 kregen vier mensen de doodstraf voor de moord op een andere politicus, Chokri Belaid, in hetzelfde jaar.

In 2022 werden 16 mensen, beschuldigd van lidmaatschap van ISIL (ISIS), ter dood veroordeeld voor hun rol in de aanval in 2016 op de zuidelijke woestijnstad Ben Guerdane, waarbij zeven burgers en 13 leden van de veiligheidsdiensten omkwamen. Evenzo veroordeelde een Tunesische rechtbank in januari 2020 acht personen tot de doodstraf voor hun betrokkenheid bij de zelfmoordaanslag op een bus van de presidentiële garde in Tunis in 2015, waarbij 12 presidentiële gardisten omkwamen en 20 gewond raakten.

Staan sommige beklaagden in de ‘samenzweringszaak’ voor de doodstraf?

Jaouhar Ben Mbarek, Khayam Turki, Issam Chebbi, Ghazi Chaouachi, Ridha Belhaj en Abdelhamid Jelassi, die sinds februari 2023 in voorarrest zitten, worden onder andere beschuldigd van het proberen “de aard van de staat te veranderen” onder Artikel 72 van het Strafwetboek. Als ze schuldig worden bevonden, riskeren zij de doodstraf.

Een andere beklaagde, voormalig minister van Justitie Noureddine Bhiri, wordt eveneens beschuldigd van het proberen de aard van de staat te veranderen, gebaseerd op een reeks sociale media-posts die hij allegedly heeft geschreven. Andere beschuldigingen tegen beklaagden omvatten samenzwering tegen de staatsveiligheid en lidmaatschap van een “terroristische” groep, beide zijn kapitaalmisdrijven.

Wat is de houding van president Saied ten opzichte van de doodstraf?

Hij steunt het.

Tijdens de eerste presidentsverkiezingen van 2019 gaf Kais Saied openlijk zijn steun voor de doodstraf, mits deze wordt uitgevoerd volgens de juiste procedures. In 2020, als reactie op de publieke woede na de brute moord op de 29-jarige Rahma Lahmar, keerde Saied opnieuw terug naar het onderwerp en vertelde zijn veiligheidsraad: “moord verdient de doodstraf”.

Echter, ondanks Saieds eerdere publieke steun voor de straf, is het belangrijk op te merken dat hij nog geen uitvoering heeft gegeven aan deze straf, ondanks de brede zuiveringen van zijn politieke tegenstanders en critici.