Na twee jaar hopen overlevenden van de Tigray-oorlog op genezing van de oorlogswonden

De littekens van de oorlog in Tigray genezen

Twee jaar na het conflict van 2020-2022 hopen overlevenden dat de fragiele vrede standhoudt.

In Mekelle, de hoofdstad van de Ethiopische regio Tigray, wacht Asmelash Mariam voorzichtig bij een druk kruispunt op een passerende blauwe bajaj om veilig over te steken. De 28-jarige man loopt met een mankement, maar beweegt zich met vastberadenheid door de menigte. Onder zijn grijs gewassen jeans verstopt zich een prothese die zijn verloren been vervangt, dat hij twee jaar geleden in de oorlog verloor.

Asmelash groeide op in een boerenfamilie in een dorp in het noorden van Tigray, niet ver van Axum. Na de middelbare school werd hij leraar en gaf hij twee jaar les op de lokale basisschool. Maar toen brak de oorlog uit en besloot hij zich aan te sluiten bij het leger. “Ik vond het belangrijk om de bevolking te verdedigen. Ik was zeer gemotiveerd,” zegt hij.

Tussen 2020 en 2022 verwoestte een burgerconflict de regio. De federale regering van Ethiopië in Addis Abeba stond tegenover het Tigray People’s Liberation Front (TPLF), de heersende partij in de regio sinds 1975. De oorlog eiste naar schatting zo’n 600.000 levens en verplaatste meer dan 3 miljoen mensen. Ook gewapende milities uit de buurgemeente Amhara en het Eritrese leger, dat aan de zijde van Addis Abeba vocht, waren betrokken.

Asmelash vocht met de TPLF aan de frontlinies in het noordwesten van de regio toen hij in 2022 door een mortiergranaat werd geraakt, wat resulteerde in het verlies van zijn been. “Het leven als soldaat is erg zwaar. In het begin dacht ik niet aan de pijn omdat ik voor de zaak vocht. Maar toen ik gewond raakte, veranderde alles,” vertelt hij.

Na zijn verwondingen begon een nog zwaardere beproeving. “Psychologisch dacht ik zelfs aan zelfmoord. Ik zat in een verwoestende crisis,” zegt hij. “Maar na het krijgen van een prothese begon ik me te herstellen.”

Nu gaat Asmelash naar het Mekelle Orthopedic and Physiotherapy Centre (MOPC) voor een controle. Deze faciliteit, die al meer dan 20 jaar operationeel is, wordt gerund door de Tigray Disabled Veterans Association (TDVA). Het centrum, dat de enige actieve is in het noorden van Ethiopië, is waar Asmelash intensief traint om te leren lopen met zijn prothese.

Na de begroeting van de bewakers aan de ingang, stap Asmelash een grote kamer binnen. Binnen doen ongeveer een dozijn mensen, de meesten oorlog gewonden burgers, revalidatie-oefeningen. Twee patiënten lopen heen en weer voor een spiegel, terwijl een fysiotherapeut in een witte jas een vrouw helpt terwijl ze op horizontale staven balanceert.

Volgens het management heeft MOPC sinds de oprichting gratis hulp geboden aan meer dan 180.000 mensen, waarvan ongeveer 65.000 gevallen zich in de afgelopen vier jaar hebben voorgedaan. De meeste huidige patiënten zijn slachtoffers van bombardementen of vuurwapens, velen van hen zijn geamputeerd of hebben spinale verwondingen opgelopen.

Hoewel er nog geen uitgebreide studies zijn, wijzen voorlopige onderzoeken uit dat 44 procent van de burgerlijke slachtoffers in de oorlog is gestorven door verwondingen als gevolg van gebrek aan medische zorg, terwijl de overige 56 procent overleefde maar met een handicap achterbleef. MOPC bleef zelfs tijdens het conflict open met de hulp van het Internationale Rode Kruis (ICRC).

“Het aantal aankomsten vanuit ziekenhuizen was enorm en we gingen op in de burn-out,” zegt directeur Brhame Teame van het centrum. “Na de vrede werkten we ’s nachts om te proberen de wachtlijst van 2.400 mensen in te halen, en dat ging door voor negen maanden na het einde van de vijandelijkheden.”

Na twee jaar vechten werd in november 2022 het Pretoria-vredesakkoord ondertekend, waarmee een officiële einde aan de vijandelijkheden kwam. Voor MOPC bracht de vredesovereenkomst interventie van verschillende donoren, evenals fysiotherapeuten van de NGO Humanity & Inclusion.

Fysiotherapeut Gebremedhin Haile werkt met Asmelash in het MOPC. Hij zegt dat de herstel van de jonge man nog niet compleet is, “omdat er nog 13 scherven in zijn andere been zitten”. “Maar hij heeft een sterke geest!” voegt Gebremedhin toe, die tijdens de maanden van behandeling een hechte vriendschap met de voormalige soldaat heeft opgebouwd.

In Mekelle, het belangrijkste stedelijke centrum van Noord-Ethiopië, lijkt het normale leven langzaam weer op gang te komen. Mensen bevolken de straten, cafés en markten – zelfs terwijl de trauma’s en wonden van de oorlog aanhouden. Ondanks de vooruitgang die is geboekt sinds de ondertekening van de vredesovereenkomst, blijven veel geschillen en onopgeloste kwesties bestaan. Een van de belangrijkste punten is de ontwapening en demobilisatie van meer dan 200.000 TPLF-soldaten.

Deze politieke onzekerheid vormt een extra obstakel voor de wederopbouwinspanningen en de consolidatie van een fragiele vrede. Tijdens de oorlog was een groot deel van Tigray maandenlang afgesneden van voedsel en medicijnen, en de meeste ziekenhuizen en veel infrastructuur waren verwoest of beschadigd. Tegen het einde van het conflict, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie, was slechts 3 procent van de gezondheidsfaciliteiten operationeel.

De trauma’s van de oorlog, en met name de wijdverbreide mensenrechtenschendingen en seksueel geweld tegen duizenden mensen, hebben diepe littekens op de bevolking achtergelaten. Volgens de VN zijn er nog steeds ongeveer 950.000 ontheemde mensen in de regio, en in het noordwesten leven ze vaak samengepakt in oude of verlaten schoolgebouwen.

In Mekelle, twee jaar na het einde van de oorlog, hebben de Tigrayanen hoge verwachtingen dat het leven zal verbeteren, gezien het lijden dat ze hebben doorstaan. “We hebben politici nodig om in dialoog te gaan om de hoop levend te houden,” zegt de 26-jarige bajaj-chauffeur Haslemu Haile, die protheses op beide benen heeft.

“De moeilijkste zaak is het gevoel afhankelijk te zijn van anderen,” voegt hij toe. “Maar nu zijn de trauma’s en de pijn voorbij.” Asmelash is ook aan het herstellen. Hij zegt dat hij mentaal sterker is geworden en nu andere gewonden helpt die nog meer hulp nodig hebben. “Ik help hen voorlopig,” zegt hij, terwijl hij droomt van het terugkeren naar het leven dat hij had voordat alles begon. “Ik zou graag terug willen naar het dorp, om weer les te geven, als de vrede aanhoudt zoals ik hoop.”