Afrika heeft een echte, progressieve partner in het Witte Huis nodig
Opinie: Afrika heeft een ware, progressieve partner nodig in het Witte Huis
De komende verkiezingen in de Verenigde Staten zullen de aard van de interacties tussen deze leidende wereldmacht en Afrikaanse landen bepalen. Met nog maar vier dagen te gaan tot de verkiezingsdag hebben de twee belangrijkste kandidaten – de Democratische vice-president Kamala Harris en de Republikeinse voormalige president Donald Trump – echter nog geen specifieke multilaterale of economische strategieën voor Afrika gepresenteerd. Om inzicht te krijgen in hun plannen voor toekomstige betrokkenheid bij het Afrikaanse continent, moeten we kijken naar hun eerdere acties.
Bij het begin van zijn vierjarige presidentschap in januari 2017 herstelde Trump de zogenaamde Global Gag Rule, ook wel bekend als het “Mexico City-beleid”, dat beperkingen oplegde aan $8,8 miljard aan Amerikaanse buitenlandse hulp voor internationale gezondheidsprogramma’s die abortusdiensten bieden of hiervoor pleiten. Hij stopte ook de financiering van het United Nations Population Fund (UNFPA), een wereldwijde organisatie die zich inzet voor de gezondheid van moeders en anticonceptie en zwangerschapszorg biedt aan vrouwen met lage inkomens in 150 landen. Deze acties vormden een aanzienlijk risico voor de beschikbaarheid van seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten in kwetsbare gemeenschappen in Afrika.
In november 2020 trok Trump de VS terug uit de Overeenkomst van Parijs, een verdrag dat is bedoeld om de wereldwijde reactie op klimaatverandering te verbeteren en temperatuurstijgingen te reguleren. Mocht Trump op 5 november winnen, dan kan de VS opnieuw uit de Overeenkomst van Parijs stappen. Een dergelijke stap zou de wereldwijde inspanningen om klimaatverandering te bestrijden ernstig belemmeren en de kwetsbaarheid van Afrikaanse landen voor extreme weersomstandigheden verergeren.
Toch was het Trump-presidentschap niet uitsluitend negatief voor Afrika. Economisch gezien bevorderde de Trump-administratie handelsmogelijkheden tussen de VS en Afrikaanse landen via de African Growth and Opportunity Act (AGOA). Deze wet, die in 2000 werd ingesteld, biedt kwalificerende sub-Sahara Afrikaanse landen toegang tot de Amerikaanse markt zonder douanerechten voor meer dan 1.800 producten, naast meer dan 5.000 producten die onder het Generalized System of Preferences-programma vallen. In 2022 was Zuid-Afrika de grootste begunstigde van deze handelsregeling, met export naar de VS ter waarde van ongeveer R65 miljard (ongeveer $3,6 miljard).
Om AGOA aan te vullen, lanceerde de Trump-administratie op 13 december 2018 Prosper Africa, een overheidsprogramma dat bedoeld is om de handel tussen Amerikaanse en Afrikaanse bedrijven te vergemakkelijken. Naast de economische implicaties vertegenwoordigde Prosper Africa een strategische inspanning om de grotendeels succesvolle Belt and Road Initiative van China en de steeds groter wordende Russische invloed in Afrika tegen te gaan. Tussen 2017 en 2021 verplichtte de Trump-administratie zich jaarlijks tot tussen de $7 miljard en $8 miljard aan hulp voor Afrikaanse landen, voornamelijk bedoeld om de Amerikaanse belangen te versterken en deze landen te helpen op weg naar zelfvoorziening.
Toen president Joe Biden en vice-president Harris op 20 januari 2021 aan de macht kwamen, begonnen ze een reeks beleidshervormingen die door de Trump-administratie waren ingevoerd, te ontmantelen of te vernieuwen. Op die dag schrapten ze onmiddellijk de Global Gag Rule. Acht dagen later, op 28 januari, herstelden ze de deelname van de VS aan de Overeenkomst van Parijs.
Vervolgens, in een belangrijke ontwikkeling, onthulde de Biden-Harris-administratie op 27 juli 2021 de Prosper Africa Build Together Campagne, waarmee het Prosper Africa-plan effectief werd herlanceerd, maar met een focus op energie, klimaatoplossingen, gezondheid en digitale technologie. In december 2023 kondigde het Witte Huis de succesvolle afronding aan van 547 nieuwe overeenkomsten, ter waarde van ongeveer $14,2 miljard in bilaterale handel en investeringen tussen de VS en Afrikaanse landen. Deze prestatie weerspiegelde een stijging van 67 procent in zowel het aantal als de waarde van de in 2022 afgeronde overeenkomsten.
Prosper Africa zal naar verwachting blijven bestaan, ongeacht wie de volgende president wordt. Gedurende zijn vierjarige ambtstermijn prioriteerde de Trump-administratie een beperkte betrokkenheid bij Afrika, in lijn met zijn America First-principes. Daarentegen nam de daaropvolgende administratie een meer verwelkomende benadering aan, kennelijk erkent zij de cruciale rol van Afrikaanse landen als belangrijke partners.
In dit licht kondigde de Biden-Harris-administratie in augustus 2022 een nieuwe strategie voor sub-Sahara Afrika aan en organiseerde vervolgens van 13 tot 15 december 2022 de US-Africa Leaders Summit in Washington, DC, met de deelname van 49 Afrikaanse leiders. Tijdens dit evenement benadrukte Biden zijn sterke inzet voor toekomstige samenwerkingen, waarbij hij verklaarde: “De Verenigde Staten zijn volledig toegewijd aan Afrika en aan samenwerking met Afrika.” Hij onderstreepte ook dat zijn land “volledig steun biedt voor de hervorming van de VN-Veiligheidsraad om permanente vertegenwoordiging voor Afrika op te nemen”.
Om de handel te bevorderen, steunde de Biden-Harris-administratie ook AGOA. Tegelijkertijd streefde zij actief naar bilaterale overeenkomsten met geselecteerde Afrikaanse landen. Op 23 mei onthulden Biden en de Keniaanse president William Ruto een reeks investeringen gericht op groene energie, onderwijs en gezondheidsproductie, evenals een kader om de schuldenproblematiek van het land aan te pakken. AGOA loopt helaas af in september 2025, en veel Afrikaanse landen, waaronder Tanzania, Kenia en Zuid-Afrika, willen het voor minstens een decennium verlengd zien. Biden is het grotendeels eens met deze sentimenten.
Op 23 juli drong hij er bij het Amerikaanse Congres op aan om deze belangrijke wet snel te herautoriseren en moderniseren, die de “fundamenten van de economische partnerschap van Amerika met Afrikaanse landen” vormt. Er is reden om te geloven dat zijn huidige VP Harris een vergelijkbare positie als president zou innemen. Trump, daarentegen, heeft zijn bedoelingen duidelijk gemaakt met betrekking tot de adoptie van economisch nationalisme, wat impliceert dat hij mogelijk zou kunnen afzien van de verlenging van AGOA.
Tijdens een campagnetoespraak in Savannah, Georgia, op 25 september bevestigde hij zijn inzet om wat hij “New American Industrialism” noemde te implementeren en om “duizenden en duizenden bedrijven en triljoenen dollars aan rijkdom terug naar de goede oude VS te brengen”. Trump is in feite buitengewoon duidelijk geweest in zijn toewijding aan een agressieve America First-agenda, in tegenstelling tot Biden en Harris, die een meer internationale benadering hebben gekozen, vooral met betrekking tot Afrika.
Biden, die begin december naar Angola zal reizen, enkele weken voor zijn vertrek uit functie, heeft geen staatsbezoeken aan Afrika ondernomen, ondanks de toezeggingen die hij deed tijdens de US-Africa Leaders Summit in december 2022. Hij heeft zich niet beziggehouden met betekenisvolle reizen naar Afrika, partnerschappen ontwikkeld of de hervormingen doorgevoerd die nodig zijn om definitief bewijs te leveren van de onwrikbare toewijding van de VS aan Afrika en hun afstemming op de verlichte doelstellingen van het continent.
Daarom zou het hoogst geprezen voorstel van zijn administratie om twee permanente zetels aan Afrikaanse landen in de VN-Veiligheidsraad toe te kennen, zij het zonder het recht van veto, slechts een symbolische en ineffectieve verandering vertegenwoordigen. Arikana Chihombori-Quao, een voormalige diplomaat van de Afrikaanse Unie, heeft het voorstel een “belediging” genoemd. Als ze op 5 november wint, zal Harris dus verder moeten gaan dan louter retoriek en de toevoeging van twee permanente zetels voor Afrikaanse landen in de VN-Veiligheidsraad moeten ondersteunen, met gelijke vetorechten.
Haar administratie zou de officiële relaties met Afrikaanse landen met de ernst moeten beschouwen die ze verdienen, en daarmee de Afrikaanse vertegenwoordiging en agency op de voorgrond van de internationale agenda moeten plaatsen. Specifiek moeten Afrikanen een grotere en gelijkwaardige stem hebben in multilaterale instellingen zoals de VN-Veiligheidsraad, de Wereldhandelsorganisatie, de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds.
Om effectief gebruik te maken van Afrikaanse bijdragen, leiderschap en innovatie bij het aanpakken van wereldwijde uitdagingen, zal Harris regelmatig staatsbezoeken aan verschillende Afrikaanse landen moeten ondernemen. Inderdaad, in tegenstelling tot Biden, moet zij zich inspannen voor meer dan oppervlakkige inspanningen om de plaats en verantwoordelijkheden van Afrika in de huidige overwegend door de VS geleide wereldorde te transformeren.
Hoewel de administratie waartoe zij de afgelopen vier jaar behoorde haar verklaarde verplichtingen niet heeft nagekomen, kan deze nog steeds worden beschouwd als progressief, zij het in een zeer beperkte of imperialistische context. Trump is een grofgebekte, gestoorde en racistische politicus met een inward-looking agenda. Hij kan en zal geen resultaten opleveren voor Afrika.
President Kamala Harris daarentegen zou kansen kunnen bieden voor inclusieve en productieve samenwerking met Afrika. Maar ze moet ervoor zorgen dat ze haar beloften aan de Afrikaanse landen nakomt, in tegenstelling tot haar huidige baas Biden.
