Pakistan ontslaat en plaatst tientallen ambtenaren op de zwarte lijst na doden in de Middellandse Zee

Bijna 150.000 Pakistani zijn sinds 2009 Europa binnengekomen via onregelmatige migratie, volgens de Europese grens- en kustwachtorganisatie Frontex.

Islamabad, Pakistan – Toen de Pakistaanse premier Shehbaz Sharif Ahmed Ishaq Jahangir op woensdag uit zijn functie als hoofd van de Federale Onderzoeksdienst (FIA) zette, werd hij de hoogste functionaris die het slachtoffer werd van een grootschalige reorganisatie na de verdrinking van minstens 43 Pakistani voor de kust van Marokko eerder in januari.

Het verdrinkingsincident kwam aan het licht op 15 januari, toen Marokkaanse autoriteiten 36 mensen redde nadat hun boot 13 dagen vast had gezeten in de Middellandse Zee. Ten minste 37 anderen, waaronder verschillende Pakistani, worden nog vermist.

Slechts vier weken eerder voerden Griekse autoriteiten en koopvaardijschepen vier afzonderlijke reddingsoperaties uit nabij de Griekse kust, waarbij minstens 200 mensen werden gered, terwijl bijna 50 mensen omkwamen, van wie er minstens 40 Pakistani waren.

Deze incidenten hebben geleid tot een zeldzame hardere aanpak van de regering onder leiding van Sharif tegen functionarissen die verantwoordelijk waren voor het stoppen van de mensensmokkelnetwerken die Pakistani uit landelijke steden en dorpen lokken met dromen van een leven in Europa, en hen op gevaarlijke, illegale migratieroutes brengen die veel te vaak eindigen in de dood en tragedie in de Middellandse Zee.

Voor de verwijdering van Jahangir werden bijna 50 FIA-functionarissen ontslagen vanwege vermeende nalatigheid met betrekking tot zowel de incidenten in Griekenland als Marokko. Bovendien meldde de FIA dat meer dan 50 functionarissen op een zwarte lijst waren gezet om te dienen bij immigratiecontroles of anti-mensensmokkelunits in het hele land, na een overheidsonderzoek, terwijl verschillende arrestaties werden verricht van personen die mensensmokkelnetwerken faciliteerden.

Deze maatregelen volgen op toenemende kritiek op de regering wegens het falen om mensensmokkelrackets te ontmantelen en haar schijnbare onvermogen om het leven van burgers te beschermen die zich gedwongen voelen om risicovolle reizen naar Europa te ondernemen in strijd met de migratiewetten.

Een hoge regeringsfunctionaris, die deel uitmaakt van de taskforce die door Sharif is opgericht, zei dat de premier nu nauwlettend toezicht hield op de reactie van de regering.

“We hebben niet alleen onze grensscreening verbeterd, maar we richten ons ook op handhaving en vervolging. Nu wordt het een ontmoedigende taak om iemand uit Pakistan te smokkelen,” beweerde de functionaris.

Een lange geschiedenis van migratie

Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, zoals de recente sterfgevallen voor de kust van Marokko – ondanks de voortdurende hardere aanpak van de Sharif-administratie – aantonen.

Het is geen nieuw fenomeen dat Pakistani proberen te migreren naar Europese landen. De trend begon meer dan zestig jaar geleden, na de bouw van het belangrijkste waterkrachtproject van Pakistan, de Mangla Dam.

De eerste golf van migranten bestond uit degenen die door de bouw van de dam werden ontheemd. Zij werden gecompenseerd door de Pakistaanse en Britse overheid, wat hen in staat stelde zich in het Verenigd Koninkrijk te vestigen.

De meesten kwamen uit Punjab, de meest welvarende en bevolkte provincie van Pakistan, vooral uit steden zoals Gujrat, Sialkot, Gujranwala, Mandi Bahauddin en Faisalabad.

Een onderzoeksrapport uit 2023 van de Nationale Commissie voor Mensenrechten (NCHR), een autonome staatsinstantie die verantwoording verschuldigd is aan het parlement, onthulde dat dezelfde districten die zwaar bijdragen aan legale migratie ook enkele van de hoogste gevallen van ongedocumenteerde migratie vertonen.

“Van de 20 districten die goed zijn voor 50 procent van de totale arbeidsuitstroom uit Pakistan tussen 1981 en 2021, zijn er 13 in Punjab, zes in Khyber Pakhtunkhwa en één in Sindh, specifiek Karachi,” merkte het rapport op.

Hoewel centraal Punjab economische groei heeft ervaren dankzij het vruchtbare land en de industriële uitbreiding, bleef migratie uit deze regio doorgaan – vaak illegaal – nadat Europese landen aan het begin van de eeuw hun grenscontroles hadden aangescherpt.

Volgens statistieken van Frontex zijn meer dan 150.000 Pakistani sinds 2009 Europese landen binnengekomen via land- en zeewateren.

Landroutes waren gebruikelijker in de jaren 2010, toen economische migranten uit Pakistan gevaarlijke voettochten ondernamen, soms maandenlang. Echter, naarmate de hardere aanpak verscherpte, evolueerden de routes.

Terwijl het vorige decennium een toestroom van vluchtelingen naar Europa zag uit Afghanistan en Syrië, twee landen die te maken hebben met langdurige conflicten, en uit enkele Afrikaanse landen, bleven de migratienummers uit Pakistan relatief consistent, met een gemiddelde van bijna 10.000 ongedocumenteerde Pakistani die elk jaar Europa binnenkwamen, volgens Frontex.

Na de COVID-19-pandemie in 2020 verschenen er nieuwe migratieroutes, waardoor het moeilijker werd voor de Pakistaanse autoriteiten om ongedocumenteerde reizigers te detecteren.

En als die route al lang was, dan was de reis die de Pakistani die in januari voor de kust van Marokko omkwamen nog ingewikkelder: van Pakistan naar Dubai, vervolgens naar Ethiopië, dan naar Senegal, en tenslotte een roadtrip langs de Atlantische kust naar Mauritanië, waar ze de boottocht begonnen.

Munir Masood Marath, een hoge FIA-functionaris, legde uit dat de operaties van mensensmokkelaars, die enorme netwerken over meerdere landen beheren, niet gemakkelijk te stoppen zijn omdat immigranten aan de oppervlakte niet altijd als “illegaal” overkomen: hun documenten om uit Pakistan te reizen zijn legitiem, en functionarissen hebben geen zekerheid over wat ze van plan zijn te doen na hun aankomst op hun eerste bestemming.

Maar de Adriana-ramp was een belangrijk keerpunt, zei de regeringsfunctionaris in Sharif’s taskforce. De vissersboot, met ongeveer 700 mensen aan boord, kapseisde voor de Griekse kust nabij Pylos. Slechts 104 mensen overleefden, waaronder 12 Pakistani.

“Na het incident in 2023 hebben we onze operaties kritisch bekeken en een grootschalige hardere aanpak gestart. De resultaten zijn nu zichtbaar in de afnemende aantallen Pakistani die het land verlaten,” zei hij.

De statistieken lijken deze claim te ondersteunen. Volgens cijfers van de FIA werden in 2022 ongeveer 19.000 mensen tegengehouden bij het verlaten van Pakistan, waarbij de meesten werden onderschept op landroutes.

Daarentegen merkte Marath van de FIA op dat in 2023 en 2024 gezamenlijk bijna 70.000 mensen werden tegengehouden bij het verlaten van Pakistan. Frontex-gegevens tonen ook een daling van bijna 50 procent in het aantal Pakistani dat in 2024 Europa bereikte, ongeveer 5.000 vergeleken met 10.000 het jaar daarvoor.

Toch erkende Marath, die onlangs terugkeerde uit Marokko na het onderzoeken van de laatste tragedie, ook dat smokkelaars nieuwe routes identificeren en gebruiken in een kat-en-muis-spel met de autoriteiten.

Daarom, zei hij, is de regering nu bezig met het verbeteren van surveillance- en detectiemechanismen op de belangrijkste vertrekpunten van het land.

“We profileren reizigers door te kijken naar hun reisgeschiedenis en sociale en educatieve achtergrond. Als de bestemming van een persoon Egypte, Ethiopië of Senegal is – Afrikaanse landen met minimale culturele of persoonlijke banden met Pakistan – dan gaan er alarmbellen af,” legde hij uit.

De sociale drijfveren

Pakistan staat de afgelopen tien jaar consequent in de top 10 landen waarvan de burgers via onregelmatige middelen toegang tot Europa hebben geprobeerd te krijgen, volgens Frontex.

Hoewel de afgelopen twee jaar de economie van het land op de rand van wanbetaling balanceerde, met een inflatie van 38 procent medio 2023 en een armoedecijfer van 39 procent, beweert de regering dat economische moeilijkheden niet de enige reden voor migratie zijn.

Functionarissen betogen dat sociale druk een veel grotere rol speelt.

Marath, die zelf uit Mandi Bahauddin komt, een district waar onregelmatige migratie gebruikelijk is, zei dat familie-invloed en groepsdruk de belangrijkste drijfveren zijn achter de gevaarlijke reizen.

“In de meeste gevallen dringen families er zelf bij hun leden op aan om een manier te vinden om naar Europa te gaan,” zei hij.

“Het wordt een kwestie van concurrentie. Als een buurman twee zonen in Italië heeft en een auto heeft gekocht en zijn huis heeft gerenoveerd, voelen anderen zich onder druk om hetzelfde te doen, hetzij door zelf te gaan of hun zonen te sturen,” voegde hij eraan toe.

Het recente incident in Marokko betrof mensen uit relatief welvarende gezinnen, waaronder bedrijfseigenaren en degenen met eerdere ervaringen in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE).

Marath zei dat hoewel Golfstaten, waaronder de VAE, Saoedi-Arabië en Qatar, een grote Pakistaanse diaspora hebben die daar werkt, voor velen hun doel is om hun neven in Europese landen na te volgen.

“Naar de Golfstaten gaan is meestal een backupplan. De droom is Europa. Familie of vrienden daar hebben maakt het vestigen gemakkelijker,” legde Marath uit.

Een veranderend landschap

De recente hardere aanpak tegen functionarissen wijst op de intentie van de regering, suggereerde de hoge regeringsfunctionaris in Sharif’s taskforce.

“Er spelen duidelijk verschillende factoren een rol, maar het belangrijkste punt is dat we ze erkennen en dat we werken aan oplossingen,” zei de functionaris.

Hij voegde eraan toe dat duizenden Pakistani vastzitten in Libië, en dat de regering werkt aan hun repatriëring.

“Libië is een uitdaging vanwege het gebrek aan een georganiseerde overheid, met verschillende facties die verschillende gebieden controleren. Als degenen die daar nog zijn proberen over te steken naar Europa, zal het moeilijk zijn om ze terug te brengen,” zei hij. “Maar voor anderen die Pakistan voor dit doel proberen te verlaten, zijn we hoopvol over het bestrijden van mensensmokkel.”

Echter, Marath, de FIA-functionaris, zei dat naast het verbeteren van handhaving en training voor het FIA-personeel, het net zo belangrijk was om bewustwording te creëren en mensen te sensibiliseren die hun leven “bewust” op het spel zetten.

“Mensen betalen tussen de 2,5 en 3,5 miljoen roepies [$8.900 tot $12.500] aan smokkelaars. Waarom zouden ze dat geld niet gebruiken om hier een toekomst op te bouwen in plaats van hun leven te riskeren?” vroeg hij.