Een Straal van Hoop voor de Gewonde Rebellen van Myanmar te Midden van de Burgeroorlog

Genezing van de jonge rebellen van Myanmar’s burgeroorlog

Honderden ernstig gewonde strijders uit Myanmar’s burgeroorlog hebben hulp gekregen bij hun herstel in het Sunshine Care Centre. Strijder Ko Khant verloor zijn rechterhand en het zicht in zijn linkeroog nadat een raket in zijn handen explodeerde.

In een oud houten huis in de Thaise grensstad Mae Sot liggen gewonde revolutionaire strijders zij aan zij. Velen zijn amputees en missen benen, handen en armen. Sommigen hebben ernstige hoofdwonden, anderen hebben invaliderende ruggenwervelverwondingen. Enkele zijn blind, terwijl anderen niet kunnen lopen.

Deze jonge strijders zijn gewond geraakt door landmijnen, door raketwerpers afgevuurde granaten (RPG) en sluipschuttersvuur, verbrand door de vlammen van bommen die door oorlogsvliegtuigen zijn gedropt en getekend door schrapnel.

Ze hebben deze grensstad bereikt via de jungles van het buurland Myanmar, op zoek naar medische hulp voor verwondingen die zijn opgelopen in een toenemende burgerconflict dat een van de langste en meest wrede ter wereld is.

Toch is hun herstelplek – het Sunshine Care Centre – niet uitgerust met de moderne, steriele omgeving van een ziekenhuis met witte muren en geavanceerde medische apparatuur, bemand door gekwalificeerde chirurgen. In plaats daarvan herstellen de geschatte 140 oorlogswonden strijders in eenvoudige omstandigheden, voornamelijk rustend in houten en stalen bedden onder een traditioneel Thais huis op palen.

Ze worden verzorgd door vrijwilligers, die zelf zijn gevlucht uit Myanmar. De meesten kunnen niet terugkeren uit angst voor wraakacties van het Myanmarese leger, waarvan de staatsgreep zij vier jaar lang hebben tegengewerkt.

Op 1 februari 2021 verwijderde het leger de democratisch gekozen regering van Aung San Suu Kyi, wat een ongekende opstand tegen de militaire regering in het land van 54 miljoen mensen inluidde. De staatsgreep – en de gewelddadige onderdrukking van vreedzame protesten die volgden – heeft naar verluidt de Generatie Z van Myanmar aangezet, de demografische groep van jonge mensen geboren tussen 1997 en 2012, om de wapens op te nemen.

Deze generatie trok de jungles en bergen in om zich aan te sluiten bij etnische gewapende groepen en nieuw gevormde burgerverdedigingsmilities – bekend als de People’s Defence Forces (PDF) – en nam ook deel aan ondersteunende rollen zoals het verzorgen van gewonde strijders.

Een van degenen die zich bij de strijd voegde was Ko Khant, 23, die zijn hand bij de pols verloor en het zicht in zijn linkeroog verloor toen een niet-exploderende RPG-raket die door militaire troepen was afgevuurd in zijn handen ontplofte.

“Toen de RPG van de [militaire] kant viel, ging ik het oppakken, en het explodeerde gewoon,” zei hij. “Soms als de RPG valt explodeert hij niet. Mijn pols was gewond en mijn oog was gewond door het buskruit.”

Voor de militaire overname was Ko Khant een chef in de grootste stad van Myanmar, Yangon, gespecialiseerd in de Europese keuken. Na deel te hebben genomen aan pro-democratische straatprotesten en de gewelddadige militaire onderdrukking te hebben meegemaakt, vluchtte hij naar de Karenstaat, grenzend aan Thailand, om zich bij PDF-strijders aan te sluiten.

Hij ontving enige training en bevond zich al snel aan de frontlinie, waar hij in januari 2022 gewond raakte en gedeeltelijk gehandicapt werd. Gesmokkeld over de grens en behandeld in Thaise ziekenhuizen, kwam Ko Khant vervolgens naar het Sunshine Care Centre om te herstellen, en nu helpt hij met het dagelijks beheer van het centrum.

“Er zijn mensen die meer nodig hebben dan ik,” zei hij. “Het voelt niet alsof ik geen hand heb.”

Het conflict in Myanmar is een van de dodelijkste ter wereld, met meer dan 50.000 doden sinds de militaire overname in 2021. De organisatie Armed Conflict Location & Event Data (ACLED) rapporteert dat het aanhoudende burgerconflict van Myanmar het derde dodelijkste ter wereld is, met meer dan 50.000 doden sinds de staatsgreep van 2021, waaronder burgers.

ACLED rapporteert ook dat ten minste 2.600 verschillende “niet-statelijke actoren” deelnemen aan het conflict in Myanmar, goed voor maar liefst 21 procent van alle niet-statelijke gewapende groepen wereldwijd. Een overvloed aan acroniemen voor deze groepen doet de ronde: CDF (Chinland Defence Force), KNA (Karen National Army), NDAA (National Democratic Defence Army), PNLA (Pa-O National Liberation Army), PREPAK (People’s Revolutionary Party of Kangleipak), om er maar een paar te noemen.

Deze groepen zijn grotendeels gericht op één doel – het omverwerpen van de militaire heersers van het land, een hechte en langdurige kliek van generaals die opereren vanuit hun speciaal gebouwde hoofdstad, Naypyidaw, in centraal Myanmar. Voor de staatsgreep in 2021 werd Myanmar al gekenmerkt door decennia van grensconflicten met etnische gewapende organisaties (EAO’s).

Als voormalig Brits koloniaal voorpost – dat nog steeds door velen als Burma wordt aangeduid – verwierf het land zijn onafhankelijkheid in 1948, waarna het leger, gedomineerd door de meerderheid Bamar etnische groep van het land, in 1962 de macht greep. Inter-etnische rivaliteit en strijd tegen het leger zijn sindsdien constant geweest. De staatsgreep van 2021 veroorzaakte echter een ongekende gewapende opstand op landelijke schaal en omvatte heel andere deelnemers.

Het conflict is nu verspreid naar ten minste 321 van Myanmar’s 330 gemeenten en veel burgerlijke slachtoffers zijn veroorzaakt door de luchtbombardementen van het leger op dorpen waarvan werd vermoed dat ze samenwerkten met de verzetskrachten.

De gewonden die herstellen in het Sunshine Care Centre zijn vaak slachtoffers van landmijnen die hebben geleid tot amputaties. Mae Gyi verloor zijn been nadat hij in april 2024 op een landmijn was gestapt, terwijl hij vocht met de PDF in de Karenstaat. Een voormalig lid van het leger, Mae Gyi verliet het leger in 2016 en sloot zich aan bij het verzet na de staatsgreep van 2021, waarbij hij zijn militaire expertise inbracht in de opkomende PDF-krachten.

“Toen ik voor het eerst arriveerde, vermoedde men dat ik een spion was,” zei Mae Gyi. “Maar nadat we soldaten samenleven, samen eten en samen slapen, vertrouwen ze me.” De 30-jarige woont nu in een “overloop” huis voor patiënten van Sunshine met zijn vrouw Su Pan, een etnisch Karen journalist, waar hij leert weer te lopen met een kunstbeen. Ondanks dat zijn vrouw zwanger is en hij een ledemaat heeft verloren, wil Mae Gyi doorgaan met vechten.

“Hij gelooft in deze revolutie,” zei Su Pan. “Het is zijn plicht. Als hij sterft, is hij vrij van deze oorlog.”

De meeste inspanningen van het verzet in Myanmar worden ondernomen door vrijwilligers op het slagveld en bij de behandeling van gewonden in gezondheids- en herstelcentra. Veel van de inspanningen van het verzet in Myanmar worden ondernomen door vrijwilligers zonder grootschalige internationale financiering. Dat geldt ook voor het Sunshine Care Centre, dat begon als een eenvoudige schuilplaats voor gewonde strijders door de Myanmarese vrouw Ah Naw.

Ah Naw verhuisde na de staatsgreep van 2021 van Myanmar naar Mae Sot in Thailand en begon gewonde strijders die over de grens vluchtten in haar huis op te nemen. Sindsdien is het centrum gegroeid om meer dan 800 gewonde rebellen te helpen. Het wordt voornamelijk gefinancierd door humanitaire organisaties en donaties van de Myanmarese diaspora, en het zorgcentrum wordt voornamelijk bemand door jonge vrijwilligers, van wie de meesten ook uit Myanmar zijn gevlucht en niet kunnen terugkeren vanwege hun betrokkenheid bij de revolutie.

Elke ochtend ontvangen ernstig gewonde verzetsstrijders fysiotherapie en therapeutische zorg in het Sunshine Care Centre. Strijders met ernstige verwondingen worden aanvankelijk behandeld in andere ziekenhuizen en daarna helpt het Sunshine Care Centre met hun herstel, inclusief een dagelijkse routine van fysiotherapie in een kleine gym. Degenen met ruggenwervelverwondingen en amputaties ondergaan een reeks versterkende oefeningen ter voorbereiding op prothesen in de hoop dat ze op een dag weer kunnen lopen.

Amputees moeten verschillende fysieke tests doorstaan voordat ze een prothese kunnen krijgen om te zorgen dat ze hun lichaamsgewicht kunnen ondersteunen. Strijders die in staat zijn, kunnen ook deelnemen aan middageducatie in vakken zoals kunst, schrijven en kapperswerk, die deel uitmaken van hun therapeutisch herstel en ook zorgen voor vaardighedenontwikkeling.

Yu, een vrijwilliger in het centrum, werkte eerder in de horeca in Yangon. Ze begon eerst met fondsenwerven voor het centrum, en besloot toen naar Mae Sot te reizen om in een praktische rol te helpen.

De enige medicatie die Yu kende voordat ze vrijwilligerswerk deed, was paracetamol. Nu, twaalf maanden later, en met training van niet-gouvernementele organisaties, helpt ze zowel bij medische als fysiotherapiebehandelingen. Een van Yu’s patiënten is Pan Pan, een 30-jarige voormalige lasser die strijder is geworden en in het hoofd is geraakt door een sluipschutter.

Na de eerste behandeling werd hij naar Sunshine gebracht, waar hij zes maanden lang bewusteloos in bed lag. Yu vertelde hoe Pan Pan weer bij bewustzijn kwam en nu met beperkte mobiliteit kan functioneren, hoewel hij het zicht in zijn rechteroog heeft verloren en vaak flauwvalt. Pan Pan’s verwondingen zijn echter meer dan fysiek.

Yu zei dat hij suïcidale gedachten uitdrukt en resistent is tegen de dagelijkse therapeutische training. “We moeten hem vaak troosten, en we moeten hem veel aanmoedigen om de fysiotherapie te doen,” zei ze. “Hij doet zichzelf pijn en zegt: ‘Dood me – het is beter als je me doodt.’ Toch volhardt Yu in het werken met Pan Pan, en vertelt hoe ze hem elke ochtend motiveert om fysiotherapie te doen ter ondersteuning van zijn herstel.

“Ik ben niet in de medische sector, dus dit is allemaal nieuw voor mij,” zei ze. “Maar het belangrijkste om hier te zijn, is het hebben van een hart. Zelfs de mensen die medische ervaring hebben, als hun hart er niet is, kan het misschien niet werken. Maar voor mij werk ik met hart.”

De jongste strijder in het Sunshine Care Centre, Chit Oo, 18, had een beenamputatie door een landmijn.

Terwijl de oorlog in Myanmar op 1 februari zijn vijfde jaar ingaat, wordt de complexiteit van het bereiken van een oplossing steeds duidelijker. Diverse verzetsgroepen hebben aanzienlijke vooruitgang geboekt en de militaire krachten hebben belangrijke posities verloren, met de westelijke Rakhine-staat die nu bijna volledig is overgenomen door strijders van het Arakan-leger.

Te midden van militaire verliezen en toenemende slachtoffers begon het leger vorig jaar conscriptie af te dwingen voor mannen van 18 tot 35 jaar en vrouwen van 18 tot 27 jaar, een maatregel die meer mensen dwong om te vluchten en zich in plaats daarvan bij de revolutionaire bewegingen aan te sluiten.

In de noordelijke Shan- en Wa-staten zijn etnische gewapende groepen ook betrokken bij de internationale drugshandel, wat heeft geleid tot de hernieuwde positie van Myanmar als de grootste producent van opium ter wereld en een belangrijke fabrikant van synthetische drugs zoals methamfetamine.

Andere vormen van transnationale misdaad – zoals cyberoplichtingcentra – hebben gefloreerd in grenssteden zoals Tachilek te midden van de nationale instabiliteit, en de economie van Myanmar is in vrije val geraakt, met essentiële diensten die lijden en voedselprijzen die stijgen en moeilijker te vinden zijn.

Hoewel het overkoepelende doel van de verschillende etnische gewapende organisaties en revolutionaire krachten kan zijn om het leger omver te werpen, lijkt er weinig coördinatie te zijn tussen de vele strijdgroepen om dit gemeenschappelijke doel te bereiken. Begin 2024 slaagde een gecombineerde operatie tussen de Three Brotherhood Alliance – bestaande uit het Arakan-leger, het Myanmar National Democratic Alliance Army (MNDAA) en het Ta’ang National Liberation Army (TNLA) – erin om militaire troepen te overrompelen.

Echter, interne fragmentatie en concurrerende belangen hebben een obstakel geboden voor grotere coördinatie op het slagveld en planning voor toekomstige vrede en stabiliteit.

De Nationale Eenheidsregering (NUG) – gevormd in ballingschap na de staatsgreep door leden van de Nationale Liga voor Democratie en anderen – heeft politieke vooruitgang geboekt en wordt door verschillende regeringen en op een aantal internationale diplomatieke fora erkend als de legitieme vertegenwoordiger van Myanmar.

Of de NUG echter de steun van de krachtige etnische gewapende groepen kan winnen om een nationale politieke oplossing te formuleren, blijft nog te bezien. Het Internationaal Strafhof heeft opgeroepen tot vervolging van de militaire leider van Myanmar, senior generaal Min Aung Hlaing, voor de genocide op de Rohingya in 2017. Maar er lijkt weinig interesse van de buitenwereld te zijn om betrokken te raken bij het complexe conflict in Myanmar, en internationale interventie blijft onwaarschijnlijk.

Zolang vrede in Myanmar buiten bereik blijft, zal het Sunshine Care Centre een cruciaal toevluchtsoord blijven voor gewonde strijders – en zijn vrijwilligershelpers – zoals Ko Khant, Pan Pan, Mae Gyi en Yu – en voor de vele anderen die zijn diensten nodig zullen hebben.