Wat heeft Netanyahu gewonnen en verloren door in te stemmen met het Israël-Gaza staakt-het-vuren?

Wat heeft Netanyahu gewonnen en verloren door in te stemmen met het Israël-Gaza staakt-het-vuren?

Israëlische premier Benjamin Netanyahu lijkt eindelijk toe te geven. Na meer dan een jaar van weigering om een einde te maken aan de oorlog in Gaza, dringt hij nu aan op een staakt-het-vuren dat, volgens bemiddelaars, daadwerkelijk zal plaatsvinden.

De regering van Netanyahu kwam op vrijdag bijeen om de overeenkomst goed te keuren, die een uitwisseling van gijzelaars en gevangenen, een geleidelijke terugtrekking van Israël uit Gaza en het beëindigen van de verwoestende oorlog die Israël op de Palestijnse enclave heeft ontketend, inhoudt.

De uitvoering zou zondag moeten beginnen, en vanaf dat moment zullen de verwijten richting de Israëlische premier waarschijnlijk beginnen, terwijl hij te maken krijgt met oppositie binnen zijn eigen regering. Deze oppositie herhaalt de woorden die hij lange tijd heeft volgehouden: geen einde aan de oorlog zonder de vernietiging van Hamas.

De extreemrechtse minister van Nationale Veiligheid, Itamar Ben-Gvir, die met trots heeft verklaard dat hij zijn macht heeft gebruikt om een overeenkomst voor de vrijlating van gijzelaars te voorkomen, heeft de huidige overeenkomst “vreselijk” genoemd en bevestigd dat hij en zijn partij de regering zullen verlaten als deze wordt uitgevoerd.

Maar dat zal niet voldoende zijn om de regering-Netanyahu ten val te brengen. Ben-Gvir heeft de steun nodig van zijn mede-extreemrechtse collega, minister van Financiën Bezalel Smotrich, en zijn partij Religieus Zionisme. Smotrich lijkt bereid om door te gaan met de overeenkomst, maar alleen in de eerste fase, waarin enkele Israëlische gijzelaars zouden worden vrijgelaten. Daarna heeft Religieus Zionisme verklaard dat haar leden uit de regering zouden treden, tenzij de oorlog tegen Gaza – die tot nu toe meer dan 46.700 Palestijnen heeft gedood – doorgaat.

De Trump-factor

Ondanks die bedreigingen voor zijn heerschappij lijkt Netanyahu door te gaan. De geplande start van het staakt-het-vuren komt een dag voor de deadline die is gesteld door de aanstaande president van de Verenigde Staten, Donald Trump, met maandag als de dag van zijn inauguratie.

De Israëlische extreemrechtse politiek had Trump – een pro-Israël Republikein die van plan is verschillende politici met sterke banden met de Israëlische nederzettingenbeweging in zijn regering op te nemen – als hun man gezien, een president die het zou toestaan dat de beweging haar droom vervult om illegale nederzettingen in Gaza te bouwen en de bevolking te verdrijven.

Voorlopig lijkt dat echter niet het geval te zijn, en Trump heeft benadrukt dat hij een einde aan de oorlog wil voordat hij aan de macht komt. Hoewel dit op het eerste gezicht negatief kan zijn voor Netanyahu, kan de perceptie dat de Trump-administratie hem heeft gedwongen tot actie op korte termijn politiek nuttig zijn voor de Israëlische premier, waardoor hij meer ruimte heeft om in de toekomst te manoeuvreren.

“Dit kan meer transactioneel zijn dan velen denken,” zei Mairav Zonszein, een Israël-expert bij de International Crisis Group, en suggereerde dat de hand van Israël’s langst zittende leider niet zo gemakkelijk kan worden gedwongen.

“Door nu akkoord te gaan, heeft Netanyahu zichzelf misschien meer vrijheid gekocht om te handelen op de Westelijke Jordaanoever en om te bepalen wat voor toekomst er voor Gaza wordt afgesproken,” voegde ze toe, verwijzend naar de plannen van de Israëlische extreemrechtse beweging om het bezette Palestijnse grondgebied te annexeren, dat is bezaaid met Israëlische nederzettingen die illegaal zijn volgens het internationaal recht.

Politieke realiteit

Netanyahu wordt sinds zijn terugkeer in functie aan het einde van 2022 nauw in verband gebracht met de extreemrechtse leden van zijn regering. Het waren Ben-Gvir en Smotrich die Netanyahu steunden toen anderen aan de Israëlische rechterflank hem in de steek lieten vanwege zijn voortdurende corruptieproces en onpopulariteit onder grote segmenten van het Israëlische publiek.

Zonder hen zou hij geen regeringscoalitie hebben kunnen vormen, en volgens de redenering zou zijn regering vallen, met alle kansen op immuniteit tegen vervolging die dat met zich meebrengt.

Maar Netanyahu, die al lang bekend staat als de grote overlever, lijkt een ander overlevingsplan te hebben. De meerderheid van de mensen in zijn regering steunt het staakt-het-vuren, inclusief de belangrijke ultraorthodoxe religieuze bloc. De oppositie heeft ook aangegeven bereid te zijn Netanyahu een vangnet te bieden om de overeenkomst door te voeren.

De premier heeft altijd een goed gevoel gehad voor de stemming onder het Israëlische publiek en analisten zeggen dat hij heeft opgemerkt dat de sfeer nu meer openstaat voor een overeenkomst die de terugkeer van de gijzelaars en een einde aan de oorlog zou betekenen.

Het helpt dat Israël kan argumenteren dat het de afschrikkingskracht heeft hersteld en dat zijn vijanden – waaronder Hamas, de Libanese groep Hezbollah en vooral Iran – zware klappen hebben gekregen.

Maar, aldus de Israëlische politicoloog Ori Goldberg, heeft het triomfantelijke gevoel over die geopolitieke overwinningen plaatsgemaakt voor een gevoel van acceptatie en berusting dat de oorlog moet eindigen.

“Niemand viert echt,” zei Goldberg. “Iedereen wist dat dit moest komen. Israëliërs leven de afgelopen 15 maanden in een soort roes. Het leven is moeilijk geworden voor veel Israëliërs, niet zo moeilijk als we het voor de Palestijnen hebben gemaakt, maar moeilijk.”

“Vijftien maanden lang zijn we verteld dat we op het punt staan een absolute overwinning te behalen, maar we hebben niets bereikt behalve vernietiging en moord,” voegde Goldberg toe. “We zijn moe. Begrijp me niet verkeerd – veel mensen zouden Gaza nog steeds verwoesten als het de veiligheid garandeerde – maar we hebben ons best gedaan en we hebben het nog steeds niet.”

“Israëliërs zijn uitgeput,” vervolgde hij. “Met wat geluk zouden die eerste zes weken voldoende moeten zijn om enige dynamiek te ontwikkelen richting een oplossing.”

De kosten tellen

Netanyahu kan daarom profiteren van het publieke sentiment en zichzelf zelfs presenteren als degene die de oorlog heeft beëindigd en verschillende strategische doelen heeft bereikt vóór nieuwe verkiezingen, wat hem een nieuw politiek leven kan opleveren.

Maar voor de Israëlische samenleving is er een prijs verbonden aan het voeren van oorlog op een schaal die door mensenrechtenorganisaties is gekarakteriseerd als genocide, naast de gijzelaars die in Gaza worden vastgehouden, de soldaten die in koffers uit Gaza en Libanon terugkeren, en de groeiende internationale isolatie van Israël.

In feite is voor veel waarnemers het Israël dat uit de verwoestingen van Gaza tevoorschijn komt, ver verwijderd van de staat die bestond vóór de door Hamas geleide aanvallen op 7 oktober 2023, die 1.139 mensen doodden.

Gedurende de daaropvolgende oorlog hebben de rechtse extremen van de Israëlische politiek aanspraak gemaakt op het centrum, terwijl de reikwijdte van de veiligheidsdiensten zich heeft uitgebreid voorbij de grenzen waarvan velen dachten dat ze voorheen mogelijk waren.

In mei stelde een paper van twee gerenommeerde Israëlische academici, Eugene Kandel en Ron Tzur, voor dat gezien de verdeeldheid die de oorlog van het land tegen Gaza heeft veroorzaakt en de pogingen van Netanyahu’s regering om zich los te maken van juridische controle, “er een aanzienlijke kans is dat Israël in de komende decennia niet als een soevereine joodse staat zal kunnen bestaan.”

“Er is beslist sprake van morele corruptie binnen Israël,” zei Dr. Guy Shalev, de uitvoerend directeur van Artsen voor Mensenrechten Israël, die de ontzegging van medische hulp en foltering van Palestijnen heeft gedocumenteerd.

“De waardevermindering van mensenlevens, vooral Palestijnse levens, die vóór de oorlog niet als veel waard waren beschouwd, is dramatisch geweest,” zei Shalev.

“Het verlies van levens op deze schaal en de minachting van de overheid voor de levens van de [Israëlische] gijzelaars heeft wat we in het Hebreeuws ‘arvut hadadit’ noemen, dat verwijst naar het gevoel van onderlinge verantwoordelijkheid dat alle Joden bindt, ondermijnd.” Shalev voegde toe: “Ik denk dat, fundamenteel gezien, als Palestijnse levens er niet toe doen, dan doet uiteindelijk elk leven er minder toe.”