Italiaanse zakelijke elite dringt aan op snellere economische hervormingen van Meloni

Italiaanse zakenelite dringt aan op snellere economische hervormingen van Meloni

Terwijl de groei stagneert en hervormingen stilvallen, kijken investeerders of Giorgia Meloni haar politieke stabiliteit kan omzetten in een nieuw verhaal van concurrentievermogen en economische vertrouwen.

Drie jaar na haar aantreden als premier heeft Giorgia Meloni de verwachtingen overtroffen door een van de meest stabiele regeringen in de recente Italiaanse geschiedenis aan te voeren. In het afgelopen decennium had Italië zes regeringen, wat neerkomt op ongeveer één om de 1,7 jaar – een opmerkelijk hoge omloopsnelheid, zelfs voor Italiaanse begrippen.

Terwijl de politieke rust is teruggekeerd in Rome, geldt dat niet voor de trage economie van Italië. De groeiprognoses blijven teleurstellend, en een golf van gefrustreerde bedrijfsleiders dringt erop aan dat Meloni sneller actie onderneemt op de hervormingen die ze beloofd heeft, welke Italië naar een niveau van welvarendere Europese economieën moeten tillen. Volgens een prognose van ISTAT in juni 2025 zal de bbp-groei rond de 0,6% liggen in 2025 en 0,8% in 2026.

Politieke stabiliteit naar economische momentum

Terwijl de Italiaanse economie voortkabbelt met een van de zwakste groeicijfers in Europa, groeit de druk op Meloni om de politieke stabiliteit van haar regering om te zetten in tastbaar economisch momentum. Bedrijfsleiders die haar eerder prezen om haar stabiele aanpak, eisen nu snelheid en inhoud bij het hervormen van het overbelaste belasting-, bank- en reguleringssysteem van het land.

Joseph Gulino, managing partner bij DRRT en advocaat voor bedrijven in heel Europa en de VS, zegt dat de inzet niet hoger kan zijn. “Het bieden van prikkels voor bedrijven, het stroomlijnen van processen voor het starten en uitbreiden van bedrijven, en het bevorderen van de instroom van talent zal bijdragen aan groei en de gangbare misvattingen over zakendoen in Italië veranderen,” vertelde hij.

De perceptiekloof

Het probleem van Italië, aldus Gulino, is niet alleen bureaucratisch – het is ook psychologisch. Decennialange bureaucratie en inconsistent beleid hebben ervoor gezorgd dat wereldwijde investeerders terughoudend zijn. Zelfs wanneer Meloni’s regering administratieve procedures vereenvoudigt en nieuwe beoordelingen van financiële regelgeving opstart, blijft de perceptie dat Italië een complexe en trage plek is om zaken te doen bestaan.

“Niet alleen belastingkredieten, maar ook het verwijderen van administratieve en bureaucratische lasten zullen Italië concurrerender maken – of het in ieder geval zo doen lijken – en de perceptie is realiteit,” zei Gulino.

Een reputatie voor efficiëntie kan volgens hem zelf een motor voor economische vernieuwing worden. Het Testo Unico della Finanza, vaak beschreven als Italië’s “spelregels voor financiële markten”, legt vast hoe bedrijven kapitaal kunnen aantrekken, hoe banken en makelaars opereren, en welke bescherming investeerders krijgen. Het regelt alles, van beursnoteringen en transparantie van bedrijven tot sancties voor insider trading, waardoor het centraal staat in elke poging om het Italiaanse financiële systeem te moderniseren.

Symbool versus inhoud

De veelgeprezen belastinghervorming van Meloni is een gebied waar de verwachtingen hoog zijn. De regering heeft vereenvoudiging en consistentie beloofd, maar bedrijfsleiders wachten nog steeds op resultaten. De meerjarige riforma fiscale gaf ministers de bevoegdheid om het belastingstelsel van het land in 2023 te hervormen over een periode van ongeveer twee jaar door persoonlijke belastingtarieven te herzien, de regels voor vennootschapsbelasting aan te passen, de btw te vereenvoudigen en een pro-groeikader te versterken.

Gulino erkent dat er veranderingen in gang zijn gezet, maar waarschuwt tegen het te veel beloven van onmiddellijke transformatie. Veel hervormingen blijven gedeeltelijk of tijdelijk, wat de reden is waarom bedrijfsleiders zeggen dat ze nog steeds wachten op de volledige vereenvoudiging door het systeem heen.

De ministeries en vertegenwoordigers van de Italiaanse industrie zijn nu verwikkeld in een openbaar debat over hoe de belastinghervorming precies moet plaatsvinden. Volgens Confindustria, de belangrijkste werkgeversorganisatie van Italië, zijn de hervormingen “een belangrijk signaal van dialoog, maar er is nog nuttig werk te doen aan verschillende punten om de inhoud van de voorstellen te verduidelijken”.

Confindustria-voorzitter Emanuele Orsini deed deze opmerkingen na de presentatie van het vereenvoudigingsplan van de groep aan de regering in juni. Orsini betoogde dat de regering moet samenwerken met bedrijven om situaties te minimaliseren waarin de overheid te gretig is om bedrijven te straffen voor vermeende niet-naleving. “Boetes kunnen niet als een structureel onderdeel van de inkomsten worden beschouwd,” vervolgde hij. “Vereenvoudiging betekent feitelijk bedrijven helpen om aan de regelgeving te voldoen, en verder gaan dan een benadering die fouten, zelfs formele, beschouwt als een manier om fondsen te werven,” legde Orsini uit.

Bankieren en het grotere geheel

Het Italiaanse bedrijfsleven vertelt een complexer verhaal dan alleen de groeicijfers suggereren. De belangrijkste industriële spelers van het land, zoals Pirelli-banden of vrachtwagenmaker Iveco, blijven gewild bij wereldwijde kopers, hoewel de banksector blijft worstelen met schaal en consolidatie. Gulino wijst op deze kloof als emblematisch voor de ongelijke economische prestaties van Italië.

“De cijfers hier vertellen misschien niet het hele verhaal,” legt hij uit. “We weten dat door fusies en overnames sommige grote Italiaanse bedrijven, vooral in de mode- en autosector, aantrekkelijke doelwitten zijn voor buitenlandse kopers – niet alleen om een voet aan de grond te krijgen in Italië en toegang tot de markt te krijgen, maar ook om de immateriële waarden, zoals het Made in Italy-label, dat producten waardevol maakt.”

Toch, waar de Italiaanse industrie een exportsucces is, blijven de banken achter in het opbouwen van schaal. “Kijk naar de dominantie in de banksector en de pogingen – tot nu toe minder succesvol – van Italiaanse banken om Europese banken te creëren, zoals UniCredit en de toenemende eigendom van Commerzbank,” zei Gulino.

De Italiaanse bankgigant UniCredit heeft een groot belang opgebouwd in het Duitse Commerzbank in een poging om een grensoverschrijdende fusie te creëren, en ontving in 2025 goedkeuringen van de toezichthouders om tot 29,9% te gaan. Maar er vindt nog geen fusie plaats, aangezien het management van Commerzbank en de leiders in Berlijn vijandig staan tegenover een overname, en vakbonden bezorgd zijn over banenverlies. Ondertussen is het bod van UniCredit op de rivaliserende Italiaanse bank Banco BPM in juli in elkaar gestort na de “gouden macht”-voorwaarden van Rome en herhaalde opschortingen door de toezichthouder, wat investeerders deed schrikken en leidde tot het intrekken van het bod.

De structurele rem

Ondanks het potentieel van Meloni’s hervormingen zijn er langdurige structurele knelpunten die Italië tegenhouden, zoals een zakelijke basis die wordt gedomineerd door ondermaats presterende bedrijven, hardnekkig zwakke productiviteit, beruchte bureaucratie en trage rechtbanken. Ondiepe kapitaalmarkten maken het ook moeilijker om groei te financieren, terwijl de kosten voor industrie de continue uitbreiding bemoeilijken. Al deze fricties zetten een limiet op de Italiaanse concurrentievermogen en maken het uitdagender om belastingaanpassingen of eenmalige prikkels om te zetten in duurzame groei.

“Dit is een groter structureel probleem in de Italiaanse economie dat langer zal duren om op te lossen, omdat het vaak een rem op de concurrentievermogen is,” zei Gulino. “Er is ook het probleem van schuldlimieten als onderdeel van de eurozone en het behouden van zijn verbeterende kredietrating terwijl de spread in leentarieven in vergelijking met andere eurozone-economieën wordt verminderd.”

De hoge publieke schuld van Italië, die rond de 137,9% ligt volgens Eurostat, is de op een na hoogste in de EU, na Griekenland met 152,5%, wat ver boven het EU-gemiddelde ligt. Rome moet dus fiscale discipline handhaven om zijn kredietrating te beschermen en de obligatiespreads onder controle te houden, wat ruimte beperkt voor grote stimuleringspakketten of belastingverlagingen. Die balans tussen fiscale discipline en groeistimulans zal waarschijnlijk de komende twee jaar het beleid van Meloni bepalen. Met verkiezingen in 2027 in het verschiet staat ze voor een steeds smaller wordend venster om zichtbare vooruitgang te boeken.

Een moment om het verhaal te bepalen

Vroeger dit jaar zei de Italiaanse staatssecretaris van Economie, Maurizio Leo: “stukje bij beetje implementeren we een baanbrekende hervorming die Italië in staat zal stellen te concurreren met de wereldleiders economieën.” Voor Gulino en veel van Italië’s bedrijfsleiders gaat de hervormingsvraag nu verder dan technische details naar het verhaal dat Italië over zichzelf vertelt. Naast concrete hervormingen is een geloofwaardig narratief van openheid, innovatie en voorspelbaarheid belangrijk bij het aantrekken van investeringen naar Italië. “Perceptie is realiteit,” zei Gulino. “Als Italië kan uitstralen dat het een land is waar bedrijven gemakkelijk kunnen starten, groeien en bloeien, kan dat verhaal op zichzelf beginnen met het herschrijven van de economische toekomst.”